بانک کشاورزی
اوراق گام بانک کشاورزی؛ تأمین مالی بدون خلق پول، راهی به سوی اقتصاد مولد
دوشنبه نوزدهم آبان ۱۴۰۴
فرانک مسعودی
همانگونه که می دانیم، در نظام بانکی سنتی، اعطای تسهیلات جدید عموماً به معنای خلق پول است؛ فرآیندی که با افزایش پایه پولی و گردش نقدینگی در جامعه، می‌تواند منشأ تورم شود، پیش از آن‌که تولید واقعی در اقتصاد شکل گیرد.
اما در سال‌های اخیر، بانک کشاورزی با بهره‌گیری از ابزار مالی نوین «گواهی اعتبار مولد (گام)» راهی تازه برای تأمین مالی زنجیره‌های تولید در بخش کشاورزی گشوده است؛ راهی که بدون تزریق پول جدید، امکان توسعه فعالیت تولیدی را فراهم می‌سازد.
در این سازوکار، بنگاه تولیدی به جای دریافت وام و خلق نقدینگی، از اعتباری که بانک به شکل اوراق گام صادر می‌کند بهره می‌گیرد. این اوراق پشتوانه پول موجود در نظام بانکی هستند و قابلیت انتقال به تأمین‌کنندگان کالا یا خدمات را دارند. تأمین‌کنندگان نیز می‌توانند این اوراق را در بازار سرمایه تنزیل کرده و وجه نقد مورد نیاز خود را از منابع موجود به دست آورند. به این ترتیب، سرمایه در گردش واقعی در زنجیره تولید برقرار می‌شود، بدون آن‌که پایه پولی کشور افزایش یابد یا نقدینگی تازه‌ای خلق گردد.
کارکرد اصلی این ابزار، گردش اعتبار موجود در خدمت تولید است، نه خلق اعتبار جدید. پیامد اقتصادی آن، شفافیت مالی، پایداری نظام بانکی، و کاهش فشار تورمی بر بخش‌های واقعی اقتصاد است. بانک کشاورزی با گسترش استفاده از اوراق گام، گامی مؤثر در جهت پشتیبانی از بخش مولد، هدایت منابع به مسیر تولید و تحقق تأمین مالی غیرتورمی برداشته است و این دقیقاً همان نقطه‌ای است که تفاوت «تأمین مالی مولد» با «تسهیلات بانکی سنتی» را نشان می‌دهد؛ یعنی بانک بدون این‌که پول تازه به سیستم تزریق کند، به جریان تولید یاری می رساند.
اصل ماجرا؛ خلق پول در نظام بانکی
در توضیح بیشتر باید گفت؛ در مدل معمولی، وقتی که یک بانکی وامی اعطا می کند، با ثبت عددی در حساب مشتری عملاً پول جدید خلق می‌کند. این بدهیِ تازه در سیستم بانکی، پایه پولی و حجم نقدینگی را بالا می‌برد، یعنی تورم‌زاست چون تولیدِ واقعی هنوز اتفاق نیفتاده ولی قدرت خرید جدید وارد بازار شده است.
حالا در اوراق «گام» چه اتفاقی می‌افتد؟
«گام» یعنی گواهی اعتبار مولد؛ ایده آن این است که بانک، همان اعتبار خودش را به شکل اوراق قابل‌انتقال در اختیار بخش تولید می‌گذارد، بدون چاپ یا خلق پول جدید.
فرایند معمولاً چنین است:
- بنگاه تولیدی (مثلاً کارخانه خوراک دام) به بانک کشاورزی مراجعه می‌کند و درخواست دارد که سرمایه در گردش تأمین کند؛ مثلاً برای خرید مواد اولیه از زنجیره بالادست.
- بانک به‌جای وام، اوراق گام برایش صادر می‌کند که پشتوانه‌اش اعتبار خود بانک است، نه پول جدید.
- این اوراق معادل بدهی معتبر محسوب می‌شوند و تولیدکننده با دادن آن به تأمین‌کنندگان کالا یا خدمات، معامله می‌کند. مثلاً آن تأمین‌کننده می‌تواند اوراق را در بازار سرمایه یا نزد بانک تنزیل و به وجه نقد تبدیل کند — یعنی از پول موجود در بازار استفاده می‌شود، نه پول تازه.
- در پایان سررسید، بانک پرداخت را انجام می‌دهد؛ اما کل زنجیره تا آن لحظه با همان منابع موجود اقتصاد کار کرده است، بدون فشار بر پایه پولی کشور.
نتیجه و اثر اقتصادی
- تزریق اعتبار به تولید بدون افزایش نقدینگی
- شفافیت در زنجیره تأمین (چون مسیر اوراق قابل‌ردیابی است)
- پایداری مالی برای بانک (ریسک تورمی ندارد)
- تحریک بخش واقعی اقتصاد به‌جای بخش سفته‌بازی پولی
به زبان ساده‌تر، بانک کشاورزی با اوراق گام کاری می‌کند که پول در مسیر تولید گردش کند، نه این‌که خلق شود. یعنی به‌جای چاپ اسکناس جدید، از اعتبار موجود بانک به شکل مستند و قابل‌ردیابی استفاده می‌شود.
حالا در خبرها به نقل از روابط‌عمومی بانک کشاورزی آمده بود که در هفت ماهه نخست سال جاری، مبلغ اوراق گام (گواهی اعتبار مولد) صادر شده توسط این بانک با رشد ۱۱۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته از ۲٬۰۴۰ میلیارد ریال به ۴٬۲۸۱ میلیارد ریال افزایش یافته است.
همچنین تعداد اوراق صادرشده نیز با رشد ۷۵۰ درصدی از دو فقره در سال گذشته به ۱۷ فقره در سال جاری رسیده است. این امر نشان‌دهنده‌ی استقبال روزافزون بنگاه‌های اقتصادی از ابزارهای نوین تأمین مالی در بخش تولید محسوب می‌شود.
اوراق گام به عنوان ابزاری کارآمد برای تأمین مالی زنجیره تولید، این امکان را فراهم می‌سازد که بنگاه‌ها بدون دریافت تسهیلات بانکی و بدون نیاز به خلق پول جدید، بخشی از سرمایه در گردش خود را از طریق اعتبار بانک تأمین کنند. دارندگان این اوراق می‌توانند آن‌ها را تا سررسید نگهداری یا در بازار پول و سرمایه مورد معامله و تنزیل قرار دهند.
افزایش چشمگیر انتشار اوراق گام نشان‌دهنده نقش رو‌به‌رشد بانک کشاورزی در پشتیبانی از زنجیره‌های تولید و هدایت منابع به سمت بخش واقعی اقتصاد کشور است؛ اقدامی مؤثر در جهت تأمین مالی غیرتورمی و پایداری در نظام اقتصادی.
