اخبار کشاورزی:
هدررفت محصولات کشاورزی؛ چالشی اساسی برای بهره‌وری آب، قیمت و امنیت غذایی
کشاورزی آینده جهان: 2 آذر /1404
هدررفت محصولات کشاورزی پیش از رسیدن به دست مصرف‌کننده در ایران یکی از مهم‌ترین حلقه‌های پنهان ناکارآمدی اقتصادی در بخش کشاورزی است. این پدیده علاوه بر اتلاف منابع کمیاب آب و انرژی، موجب کاهش درآمد کشاورزان، افزایش هزینه مصرف‌کنندگان، تضعیف امنیت غذایی و کاهش رقابت‌پذیری اقتصاد کشاورزی کشور می‌شود.
در حالی که کشور با کم‌آبی ساختاری، تغییرات اقلیمی و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری روبه‌رو است، کاهش هدررفت پیش از عرضه می‌تواند یکی از کم‌هزینه‌ترین و پربازده‌ترین مسیرهای افزایش بهره‌وری ملی است.
۱. ابعاد اقتصادی هدررفت پیش از عرضه
براساس برآوردهای رسمی و پژوهش‌های ملی، بین ۲۵ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی ایران پیش از رسیدن به بازار نهایی از بین می‌رود. این هدررفت در چند مرحله رخ می‌دهد:
- برداشت غیر استاندارد و دیرهنگام
- نبود سردخانه و مراکز جمع‌آوری محلی
- بسته‌بندی ناکارآمد و سنتی
- حمل‌ونقل غیراستاندارد
- نبود زنجیره سرد (Cold Chain) در بخش عمده محصولات فسادپذیر
- فقدان نظام قیمت‌گذاری انگیزشی برای کاهش اتلاف
- فشار بر امنیت غذایی ملی
- ایران سالانه میلیاردها دلار برای واردات محصولاتی نظیر دانه‌های روغنی، نهاده‌های دامی و برخی مواد غذایی هزینه می‌کند. کاهش هدررفت داخلی می‌تواند بخشی از این نیاز وارداتی را جبران کند و وابستگی خارجی را کاهش دهد.
- افزایش قیمت برای مصرف‌کننده
- هر میزان هدررفت در مراحل پیشین، خود را در قالب افزایش قیمت نهایی نشان می‌دهد. در واقع مصرف‌کننده هزینه ناکارآمدی زنجیره را می‌پردازد.
- کاهش درآمد کشاورزان
- هدررفت موجب کاهش عرضه مؤثر محصول و کاهش قدرت چانه‌زنی کشاورزان در بازار می‌شود. این امر به ویژه برای کشاورزان کوچک که سرمایه محدود دارند، تضعیف‌کننده و بازدارنده توسعه است.
- تشدید بحران آب
- نبود زیرساخت‌های لجستیک روستایی
- تعداد و ظرفیت سردخانه‌ها در بسیاری از استان‌ها متناسب با میزان تولید نیست. همچنین نبود مراکز تجمیع و بسته‌بندی مدرن سبب شده محصول مستقیم از مزرعه به بازارهای عمده‌فروشی منتقل شود، که این انتقال غیر استاندارد بیشترین میزان آسیب را ایجاد می‌کند.
- فناوری و دانش کم‌بازده در مزرعه
- در بسیاری نقاط کشور کشاورزی متکی به روش‌های سنتی برداشت، درجه‌بندی و نگهداری است. نبود آموزش‌های لازم در زمینه مدیریت پس از برداشت (Post-Harvest Management) یک خلأ جدی است.
- ساختار نامتوازن بازار
- توسعه و ایجاد زنجیره سرد در مناطق تولیدی با مشارکت ساختارهایی همچون تعاونی‌های تامین نیاز
- ایجاد مراکز خدمات پس از برداشت در روستاها
- این مراکز می‌توانند شامل:
- سردخانه‌های کوچک مقیاس
- واحدهای سورتینگ و بسته‌بندی
- سیستم‌های درجه‌بندی همراه با آموزش‌های تخصصی باشند.
- ارتقای نقش تعاونی‌های تولید و بازاریابی این تعاونی‌ها می‌توانند قدرت چانه‌زنی تولیدکنندگان را افزایش دهند و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها را اقتصادی‌تر کنند.
- استفاده از فناوری‌های نوین
- هماند حسگرهای IOT برای پایش دما و رطوبت
- بسته‌بندی هوشمند
- اپلیکیشن‌های اتصال مستقیم کشاورز به بازار
- می‌تواند به کاهش میانجی‌ها و افزایش کیفیت کمک کند.
این پدیده برای اقتصادی مانند ایران که ۹۰درصد منابع آب تجدیدپذیر خود را مصرف می‌کند، پیامدهای سنگینی دارد. هر واحد محصولی که از بین می‌رود، در حقیقت اتلافی از آب، انرژی، زمین، نهاده‌های شیمیایی و سرمایه انسانی است.
۲. پیامدهای کلان برای اقتصاد ایران
اگر ۳۰ درصد محصولی از بین برود، یعنی ۳۰ درصد آبی که برای آن مصرف شده عملاً هدر رفته است. در شرایط بحران آب ایران، این مسئله اهمیت حیاتی دارد.
۳. دلایل ساختاری هدررفت پیش از رسیدن محصول به مصرف‌کننده
نظام دلالی چندلایه، نبود قراردادهای رسمی بین کشاورز و بنگاه‌های خرید، و فقدان تعاونی‌های قدرتمند بازاریابی، انگیزه سرمایه‌گذاری در کاهش هدررفت را تضعیف می‌کند.
ضعف استانداردهای بسته‌بندی
بسته‌بندی سنتی، به‌خصوص در میوه، صیفی و سبزیجات، موجب له‌شدگی، تبخیر رطوبت و کاهش کیفیت محصول می‌شود.
۴. راهکارهای عملیاتی برای بخش کشاورزی کشور
به گزارش کاج پرس به نقل از ایرنا، اصلاح سیاست‌های قیمت تضمینی و یارانه‌ای؛ سیاست‌های حمایتی باید کیفیت و کاهش هدررفت را تشویق کنند، نه صرفاً افزایش تولید را....... /.... // / 13 a.c
https://keshavarziayandehjahan.ir/fa
eitaa.com/kajpress
