دکتر مهدی کریمی تفرشی، رئیس هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان تهران، ریاست هیات مدیره تعاونی تولید کنندگان محصولات غذایی کشور، عضو هیات مدیره کنفدراسیون صنعت ایران، نائب رئیس هیات مدیره انجمن علوم و فناوری غلات ایران، مشاور عالی در کمیته فناوریهای نو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی و دارای عنوان کارآفرین برتر جهان اسلام است.
در بخش نخست این مطلب طی گفتگو با دکتر کریمی تفرشی به مناسبت انتخاب و معرفی وی به عنوان "سفیر حسن نیت بحران قرن"، از نقطه نظرات و راهکارهای پیشنهادی این کارآفرین برتر برای رویارویی با بحران همه گیری کرونا و تحریم های اقتصادی پرسیدیم و مطلع شدیم. حال به بخش دوم این گفتگو می پردازیم.
کشاورزی آینده جهان(کاج): مهمترین اثرات زیانبار بیماری کرونا در کدام بخش ها بوده است و ارزیابی شما برای کاهش یا کنترل تبعات منفی اقتصادی این آسیب ها چیست؟
کرونا یک‌سری تاثیرات کوتاه‌مدت ملموس و غیرقابل جبران دارد. در کشور یک میلیون واحد صنفی در بخش خدمات داریم. یکی از مهمترین این تاثیرات بر صنعت گردشگری است. بدون شک بحران موجود از حجم مسافرت‌های داخلی و خارجی بشدت کاسته و فعالیت آژانس‌های گردشگری و تمامی فعالان صنعت توریسم را با بحران شدیدی مواجه کرده است. به طور حتم از نظر درمانی و پزشکی هزینه‌های سنگینی در پی داشته. از سوی دیگر خرده‌فروشی نیز با زیانهای شدیدی روبه‌رو شده اند. آسیب دیدن کسب‌وکارهای خرد و فعالان تجاری موجب کاهش تولید ناخالص داخلی، منفی شدن نرخ رشد اقتصادی و دیگر تبعات منفی اقتصادی می‌شود.
بسیاری از این ها ضربه های کوتاه‌مدت اما ملموس به اقتصاد کشور می زند.
بدون شک بسیاری از کسب و کارها در این شرایط آسیب جدی دیده اند. هتل ها و رستوران ها در سراسر کشور متحمل خسارات و آسیب های جدی مالی شده اند.
قطعا علاوه بر فعالیت‌هایی نظیر گردشگری و رستوران‌داری، ورزشگاهها، سینماها، مراکز خرید، برگزاری همایش‌ها، برگزاری نمایشگاهها، سالن‌های زیبایی، هتل‌داری، حمل‌ونقل در حوزه‌های مختلف زمینی، ریلی، هوایی و سایر مورادی که در آنها اجتماعاتی شکل می‌گیرد، بیشترین لطمه ها را از این بحران متحمل شده اند.
از تاثیر چشمگیر بحران کرونا بر بازارهای صادراتی نمی توان بسادگی گذشت و نیاز به پیش بینی ساز و کارهای تازه ای برای حفظ این بازارها احساس می شود.
در پی شیوع ویروس کرونا در ایران، برخی از کشورهای همسایه مرزها را بستند و صادرات غیر نقتی دچار مشکل شده است. واردات و صادرات محصولات بستگی به طولانی بودن حضور ویروس کرونا دارد. اما قطعا این موضوع تبعاتی در اقتصاد ایران خواهد داشت. همانطور که در چین ملاحظه شد اقتصاد چین در عرض یک ماه در آستانه فلج شدن قرار گرفت و مراودات تجاری این کشور قدرتمند اقتصادی متوقف شد. صادرات کالاهای روسی به چین با توجه به شیوع ویروس کرونا، بیش از یک چهارم کاهش یافت و تنها صادرات و واردات کالاهای عمده ادامه دارد.
بحث واردات مواد اولیه با مشکلاتی مواجه شده است و تلاش دولت برای کنترل بازار ارز و ایجاد امنیت در بازار عامل بسیار مهمی است که به تولیدکنندگان و متعاقبا مصرف کنندگان کمک خواهد کرد.
رسیدن به نرخرشدسالانه ۲۲درصدیصادرات غیرنفتیاز اهداف اصلی برنامه ششم توسعه صادراتی نیز محسوب می‌شود.
کشاورزی آینده جهان(کاج): در بخش صادرات بویژه بحث مواد غذایی با توجه به آسیب جدی اقتصاد جهانی از این بحران؛ وضعیت ایران چگونه است و به نظر شما چه باید کرد؟
خسارت‌های اقتصادی فراگیر شدن بیشتر این ویروس برای کل اقتصاد جهانی بسیار حائز اهمیت است؛ اما برای اقتصاد ایران که با تحریم‌ها از یک سو و ورود به لیست سیاهFATF از سوی دیگر دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ چه بخواهیم چه نخواهیم این تاثیر بیشتر خواهد بود.
از جمله مهمترین بازارهای منطقه برای صادرات موادغذایی ایران سه کشور روسیه،عراقوعماناست.
اولین و بزرگ‌ترین واردکننده محصولات صنایع غذایی ایران، عراق است که در بسیاری از محصولات غذایی صادراتی ایران جایگاه نخست را دارا است .تقاضای واردات عراق همواره چشمگیر بوده و پیوسته واردکننده خالص بزرگ موادغذایی در منطقه بوده است و ایران نیز توانسته سهم مهمی از موادغذایی این کشور را تامین کند و جزو شرکای تجاری طبیعی ایران شناخته می‌شود.
دومین جایگاه راافغانستاندارد به‌طوری که همواره جزو چهار کشور نخست برای صادرات یکایک محصولات گروه مربوط به صنعت غذا قرار دارد. سومین جایگاه از آن روسیه است.
از دست دادن بازارهای صادراتی بخش کشاورزی یکی از آثار منفی شیوع این بیماری است. از دست دادن اطمینان و اعتماد مصرف کننده بازارهای صادارتی ایران نسبت به سلامت غذای ایران هزینه‌ای است که برگشت اعتماد به بازار و مصرف کننده بسیار هزینه بر و زمان بر است.
از طرف دیگر بازارهای نفت وابسته به تقاضای چین برای نفت هستند. تقاضای نفت مهمترین عامل تغییر قیمت آن در ۲۰۱۹ بود. کاهش تقاضا از طرف دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت در جهان نیز میتواند تاثیر شگرفی بر اقتصاد دنیا و از جمله ایران بگذارد.
مقابله جدی با شیوع این بیماری و تدابیر شدید ایمنی که بر سرعت روند جلوگیری از شیوع بیماری بیافزاید و اطلاع رسانی دقیق و شفاف یه مردم باید در دستور کار فوری دولت و مسئولین قرار گیرد.
در شرایطی که در برنامه بودجه سال آینده اتکاء اصلی بودجه بر اقتصاد غیرنفتی پایه ریزی شده است باید برنامه ریزی دقیق و حساب شده ای از سوی دولت برای جلوگیری از ضربه به صادرات غیرنفتی در شرایط بروز بحران هایی مانند شیوع ویروس کرونا اندیشیده شود.
در حالی که بسیاری از صنایع در حال حاضر در رکود نسبی به سر می برند، یکی از بخش‌هایی که امروز می‌توانیم به آن توجه ویژه داشته و برای تحقق فرمایشات رهبری از آن بیشترین استفاده را داشته باشیم، صنایع غذایی در ایران است، صنایعی که سهم بالایی از گردش اقتصادی و تولید ناخالص ملی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.
این صنعت مهم و پیشرو نقش بسیار تعیین کننده‌ای در توسعه اقتصادی کشور بویژه در شرایط حساس و استراتژیک فعلی ایران ایفا می‌کند. به این دلیل که توجه به این بخش از اقتصاد کشور علاوه بر تامین نیازهای داخلی و امنیت غذایی فرصتی برای ارزآوری با صادرات خواهد شد.
در صورتی که مدیریتی جدی و پیشگیرانه نباشد آسیب هایی که ویروس کرونا به اقتصاد کشور و بخش کشاورزی وارد می نماید، در کوتاه مدت غیرقابل جبران است .
در شرایطی که بحران کرونا جهان را فرا گرفته است تامین مواد غذایی موردنیاز مردم که از کالاهای اساسی است قطعا در اولویت است و بنابراین تقاضا برای بسیاری از موادغذایی بیشتر از گذشته است و تولیدکنندگان در سنگر تولید بیش از گذشته با تلاشی مضاعف به تولید و تامین نیازهای اساسی مردم مشغولند.
اینکه چقدر مدیریت و تدبیر کشورهای جهان در جلوگیری از شیوع هر چه بیشتر این ویروس به موقع و اساسی باشد در جلوگیری از بروز یک بحران فلج کننده اقتصادی در جهان می تواند موثر باشد.
کشاورزی آینده جهان(کاج): سیاست های حمایتی دولت و نهادهای تصمیم گیر برای کسب و کارها و اقشار آسیب پذیر جامعه چگونه باید باشد؟
اقتصاد ایران فشار دوگانه تحریم و تبعات ویروس کرونا را توامان تجربه می‌کند و با توجه به محدویت منابع، دولت باید سیاست‌های حمایتی بهینه اتخاذ کرده و از اجرای سیاست‌های حمایتی کور و غیر هدفمند اجتناب کند.
اخذ اطلاعات دقیق از میزان خسارت وارد شده به اقتصاد، یکی از اولویت‌های اقتصاددانان برای جبران این خسارات است، زیرا ابتدا باید مشخص شود که چه میزان و چه فعالیت‌هایی در پی شیوع این ویروس متضرر شده‌اند تا از آنها حمایت‌های مالی صورت بگیرد.
یکی از مهمترین برنامه های حمایتی دولت باید در حوزه مالیات باشد، در قالب ارائۀ تخفیفات مالیاتی یا تمدید مدت زمان ارایه اظهارنامه مالیاتی و تعویق پرداخت مالیات تا یک مدت مشخص.
معافیت از پرداخت اجاره برای کسب وکارهایی که به نوعی در حال استفاده از زمین و امکانات دولتی هستند و نیز ارائۀ تخفیف یا استمهال پرداخت حق بیمۀ تامین اجتماعی و کلیۀ موارد مشابه تا یک مدت مشخص و پرداخت حق بیمۀ بیکاری از دیگر حمایت هایی است که دولت از کسب و کارهای آسیب دیده می تواند انجام دهد.
پرداخت یارانه کرونایی، پرداخت تسهیلات به تولیدکنندگان بخش واقعی اقتصاد و پرداخت بخشی از بهره تسهیلات توسط دولت به عنوان یارانه تسهیلات از دیگر برنامه های حمایتی دولت در شرایط بحران فعلی می تواند باشد.
ثابت نگه داشتن قیمت کالاهای اساسی برای پیش‌گیری از کاهش قدرت خرید مردم از رسالت های اصلی دولت است که باید به طور جدی مدیریت و برنامه ریزی شود.
تحقق یک جهش قابل توجه در تولید کشور قطعا مستلزم فراهم شدن ملزومات و بسترهایی است که باید مسئولین نهادهای مختلف و سیاست گذاران بر آن اهتمام ورزند و البته ضروری است تا بر رفع موانع و چالش هایی که سال هاست سد راه تولید در کشور است یک بازنگری و برنامه ریزی جدی و اساسی داشته باشند.
