اخبار کشاورزی:
مدیرعامل اتحادیه گیاهان داروئی:
خام فروشی ضربه بزرگی به صنعت گیاهان دارویی می زند
اخبار کشاورزی - کاج پرس - میثم مجیدی زاده
مدیرعامل اتحادیه گیاهان داروئی - 26/ 02/ 1400
کاج پرس - استفاده روزافزون از گیاهان دارویی برای مصارف مختلف ازجمله داروسازی، طب سنتی، صنایع غذایی و... نقش این گیاهان را در چرخه اقتصاد جهانی پررنگ تر کرده است. به همین دلیل، تجارت و صادرات گیاهان دارویی، یکی از مؤلفه های تعیین کننده برای حضور در بازارهای جهانی است و در این راستا نیز در کشورمان تلاش های زیادی برای رشد کشت این گیاهان انجام شده است.
با وجود این، میثم مجیدی‌زاده، مدیرعامل اتحادیه گیاهان دارویی، معتقد است یکی از صدمات جبران ناپذیر در حوزه کشت گیاهان دارویی، خام فروشی این محصولات به سایر کشورها و عدم وجود صنایع فرآوری مناسب برای تکمیل زنجیره ارزش این گیاهان است.
به گزارش کاج پرس، میثم مجیدی‌زاده، مدیرعامل اتحادیه گیاهان دارویی، در گفت و گویی با پات، وضعیت فعلی کشت گیاهان دارویی در کشور، سطح زیرکشت این محصولات، راهکارهای تقویت زنجیره ارزش و روش رسیدن به جهش تولید در گیاهان دارویی را تشریح کرده است که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.
سطح زیر کشت گیاهان دارویی در کشور چقدر است؟
سطح زیر کشت گیاهان دارویی بر اساس آمار دفتر طرح ملی گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی، در سال۹۷ به میزان ۲۵۰ هزار هکتار بوده که در برنامه‌ریزی سال جاری، توسعه کشت به میزان ۲۵هزار هکتار دیگر نیز در دستور کار قرار دارد؛ البته این سطح مربوط به آن دسته از گیاهان دارویی است که توسط بهره برداران به صورت زراعی تولید می‌شود، چرا که سطح قابل توجهی از گیاهان دارویی ما نیز به صورت خودرو در مراتع کشور می‌روید.
زراعی‌سازی گونه های مرتعی نیز یکی از اقدامات بسیار ضروری است که با توجه به پتانسیل اقلیمی کشور و به منظور جلوگیری از آسیب به مراتع مورد توجه است.
اگر بخواهیم اشاره ای به سطح زیر کشت داشته باشیم، می‌توانیم بگوییم حدود ۵۷ درصد از سطح زیر کشت گیاهان دارویی به محصول زعفران، ۱۱درصد به گل محمدی و ۳۲ درصد به سایر محصولات گیاهان دارویی اختصاص دارد. طبق سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، سطح زیر کشت گیاهان دارویی تا افق۱۴۰۴ باید به ۵۰۰ هزار هکتار برسد که این سطح با توجه به پتانسیل های موجود در کشور، خیلی دور از ذهن نیست.
درباره راهکارهای تکمیل زنجیره ارزش در بخش گیاهان دارویی توضیح دهید.
برای تکمیل زنجیره ارزش گیاهان دارویی، در مرحله اول باید مسائل و مشکلات زنجیره را بررسی کنیم. به نظر من، مشکلات حوزه گیاهان دارویی به سه بخش عمده تقسیم می‌شوند که شامل: مراحل قبل، حین و بعد از تولید است.
در حال حاضر عمده ترین مشکل بهره برداران در مرحله قبل از تولید، بحث تأمین اندام تکثیری مناسب و استاندارد است که طی سال های اخیر با تلاش مؤسسه تحقیقات بذر و نهال کشور، استانداردهای مربوط به تولید بذور، نشاء و قلمه گیاهان در حال تدوین است و استاندارد تعدادی از محصولات نیز در اختیار تولیدکنندگان قرار گرفته.
قطعاً تولید بذرهای استاندارد، یکی از لازمه های موفقیت بهره برداران است که این اتحادیه نیز برای تقویت زنجیره ارزش، با همکاری سهامداران در اقلیم های مختلف کشور، با ایجاد مزارع و باغ های مادری تلاش خواهد کرد بر اساس استانداردهای مربوطه، نیاز بذری کشور را در آینده تأمین کند.
مجیدی زاده اضافه می کند: درباره مشکلات مربوط به مرحله حین تولید نیز یکی از مسائل مهم، آموزش بهره برداران در مناطق مختلف کشور است. طی سال های اخیر، علاقه مندان زیادی به حوزه تولید گیاهان دارویی روی آورده اند که شاید تجربه کافی در این زمینه نداشته باشند.
تولید گیاهان دارویی، مبارزه با آفت ها، بیماری ها و علف های هرز در گیاهان دارویی باید به گونه‌ای باشد که حداقل سموم و نهاده های شیمیایی در حین تولید، مصرف شود که در این خصوص شناخت کامل مراحل رشد گیاهان دارویی و انجام عملیات به زراعی می‌تواند کمک زیادی به بهره برداران کند. با توجه به این که این محصولات به نوعی مورد مصرف صنایع دارویی هم هستند، قطعاً باید تولیدکنندگان به این موضوعات توجه ویژه ای داشته باشند که اولاً به سمت تولید محصول سالم بروند و در گام دوم جهت تولید محصولات ارگانیک دارای گواهی نامه، برنامه ریزی داشته باشند، چرا که این مسأله می‌تواند نقش مهمی در توسعه صادرات ایفا کند.
مدیرعامل اتحادیه گیاهان دارویی با تاکید بر اهمیت صنایع فراوری در این عرصه به عنوان مهم ترین بخش کار یادآور می شود: در مرحله آخر یا مرحله بعد از تولید که یکی از مهم ترین مراحل زنجیره ارزش گیاهان دارویی است، متأسفانه یکی از صدمات جبران ناپذیر این حوزه، خام فروشی محصولات به سایر کشورها و عدم وجود صنایع مناسب برای تکمیل زنجیره ارزش گیاهان دارویی است.
قطعاً افزایش تولید در شرایطی که مسائل بعد از تولید در اولویت نباشد، باعث شکل گرفتن تجربه ای تلخ در ذهن تولیدکنندگان خواهد شد که در این خصوص درخواست ما از وزارت جهاد کشاورزی این است که هرگونه توسعه ای باید به صورت برنامه ریزی شده و هماهنگ در کلیه مراحل قبل، حین و بعد از تولید اتفاق بیفتد؛ اگرچه این موارد در سند ملی گیاهان دارویی به دقت مورد بررسی و تصویب قرار گرفته است، ولی سرعت این سه مرحله در اجرا ظاهراً هماهنگ نیست.
همچنین به نمایندگی از تشکل های تحت پوشش سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، از دولت درخواست داریم که بهره گیری از پتانسیل های موجود در سطح شبکه تعاونی های تولید روستایی، شرکت های تعاونی زنان روستایی و شرکت های سهامی زراعی را به صورت ویژه در دستور کار خود قرار دهد.
علاوه بر این، وجود انبارهای بسیار زیاد در مناطق مختلف کشور که متأسفانه در بسیاری از مناطق از این امکانات در جهت تکمیل زنجیره تولید استفاده نمی‌شود، مورد قبول نیست.
در این بین، شبکه تعاون روستایی به عنوان بازوی توانمند وزارت جهاد کشاورزی، با سابقه دیرینه و دارا بودن پایگاه مردمی در نقاط مختلف کشور، می‌تواند از هر مجموعه ای اثرگذارتر باشد؛ به عنوان مثال سطح زیر کشت سیاه دانه در مناطق مختلف کشور در سال جاری افزایش چشمگیری داشته است که جهت بوجاری و سورتینگ این محصول و سایر ریزدانه هایی که در سطح کشور با سطح قابل توجهی تولید می‌شوند، نیاز به سرمایه گذاری داریم؛ این در حالی است که در بسیاری از تشکل های ما امکانات زیربنایی ایجاد این واحدها فراهم است و فقط باید مورد حمایت مسئولان قرار بگیرد.
رابطه زنجیره ارزش و جهش تولید در بخش زنجیره ارزش گیاهان دارویی چیست؟
برای بررسی رابطه جهش تولید و زنجیره ارزش باید به این نکته دقت کرد که جهش تولید پایدار، مستلزم ایجاد زنجیره ارزش اصولی و هدفمند است. متأسفانه ارتباط مستقیمی بین بازار مصرف و تولید گیاهان دارویی وجود ندارد. از طرف دیگر، نظارت بر بازار فروش محصولات گیاهان دارویی با توجه به وجود واسطه های متعدد و انبارهای پنهان، نیاز به بررسی و شبکه سازی دارد که در حال رایزنی برای تشکیل انجمن تخصصی تولیدکنندگان گیاهان دارویی تحت نظارت سازمان مرکزی تعاون روستایی هستیم.
در صورت تشکیل این انجمن، تلاش خواهد شد ارتباط بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، مخصوصاً شرکت های فرآوری و صادرکنندگان گیاهان دارویی تقویت شود و اجرای کشاورزی قراردادی بر اساس سفارش و با در نظر گرفتن هاب منطقه‌ای در دستور کار باشد.
نقش بسته بندی و برندسازی در افزایش رشد فروش گیاهان دارویی و رونق تولید آن ها چیست؟
موضوع برندسازی و تجاری سازی محصول، امری است که نیاز به کار بلند مدت دارد. ضمن عذرخواهی از آن دسته از تولیدکنندگانی که در موضوع برندسازی موفق عمل کرده‌اند، باید اعلام کنم که در این حوزه خیلی کار نشده است.
در برندسازی فقط شناخت بازار (داخلی و بین‌المللی) کافی نیست، زیرا زمانی می‌توانیم در برندسازی موفق عمل کنیم که حضور میدانی در این بازارها داشته باشیم و لازمه حضور میدانی نیز ارزیابی اولیه برای صاحبان کالا و صنایع در کشور است. در همین راستا، این اتحادیه برای این که به این موضوع جامه عمل بپوشاند، آمادگی دارد در صورتی‌که دولت فضایی در اختیار ما قرار دهد، اولین نمایشگاه دائمی گیاهان دارویی را ایجاد کنیم تا در مرحله اول، برند‌های مختلف به معرض نمایش گذاشته شوند و در مرحله بعد، با تشکیل تیم تخصصی و خبره برندسازی و تجاری سازی، قابلیت عرضه این محصولات را در عرصه های مختلف داخلی و بین‌المللی فراهم کنیم.
آیا سیاست‌های دولت برای تقویت زنجیره ارزش در بخش گیاهان دارویی مفید بوده است؟
اقدامات خوبی طی سال های اخیر در حوزه گیاهان دارویی انجام شده است که بخش عمده ای از این موفقیت ها را مدیون اعضای ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و اعضای کارگروه های مربوطه، پژوهشکده های گیاهان دارویی و مجری طرح ملی گیاهان دارویی هستیم، ولی متأسفانه به رغم اشاره به سهم بخش خصوصی، به ویژه تشکل های سازمان مرکزی تعاون روستایی در سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، عملاً در اجرای اهداف سند به صورت شایسته از این تشکل ها استفاده نمی‌شود.
میثم مجیدی زاده در پایان تصریح می کند: لازم به ذکر است که سه بخش از مهم ترین اهداف سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، مربوط به تولید بذور استاندارد، توسعه کشت و ایجاد واحدهای فرآوری در سطح کشور است که این اهداف دقیقاً بر اساس اساسنامه های مصوب رسالت اتحادیه ها، شرکت های تعاونی تولید و سایر تشکل های تحت پوشش سازمان مرکزی تعاون روستایی تدوین شده. با این حال سهم این تشکل ها در سیاست گذاری و استفاده از منابع بانکی، یارانه‌ای و... بسیار ناچیز است.
