اخبار کشاورزی:

۱۴ آذر روز جهانی خاک/ خسارت ۶۰ هزار میلیارد تومانی تخریب خاک به اقتصاد ایران

کاج پرس: 14/9/1400

عضو هیئت علمی پژوهشکده آبخیزداری معتقد است اگر خاک نباشد آب هم در دسترس نخواهد بود و توسعه کشور محتاج حفظ کمیت و کیفیت خاک اراضی کشور است.

حمیدرضا پیروان عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به مناسبت روز جهانی خاک 5 دسامبر مطابق با 14 آذر نوشت:

خاک یک ماده طبیعی و معدنی است که امکان رشد گیاه در آن فراهم است. این ماده خدمات زیست بومی متعددی را ارائه می‌کند که زندگی بر روی زمین را امکان پذیر می‌نماید. خاک دارای اجزائ مختلف معدنی متشکل از کانی ها، آب، هوا و میکرو و ماکروارگانیسم‌ها است که طی فرآیند هوازدگی از سنگ‌های مادر تحت تاثیر عوامل مختلف مانند نوع سنگ مادر، شیب، اقلیم (بارش و رطوبت و دما)، زمان، میزان پوشش گیاهی و فعالیت‌های میکروارگانیسم‌ها تشکیل می‌شود. اهمیت خاک در میزان و نوع خدماتی است که به ما ارائه می‌کند.

از عرصه 160 میلیون هکتار اراضی سطح کشور، 90 میلیون هکتار مرتع، 12.4 میلیون هکتار جنگل، 18.5 میلیون هکتار اراضی قابل کشت، 32.5 میلیون هکتار بیابان و 11.6 میلیون هکتار ماسه‌های روان و کفه‌های نمکی است. از مراتع موجود 56.31 هکتار مراتع بد، 7.2 میلیون هکتار مرتع خوب و 21.45 میلیون هکتار اراضی مرتعی متوسط داریم. با یک حساب سرانگشتی با جمع اراضی مراتع خوب، جنگل و اراضی قابل کشت( و البته بدون محدودیت) می‌توان گفت که حدود 32 میلیون هکتار اراضی با خاک خوب در کشور وجود دارد که حدود 20 درصد سطح کشور را در بر می‌گیرد.

وضعیت فرسایش خاک در ایران

عوامل مختلف در امر فرسایش خاک به خصوص در سطح کشور وجود دارد. عوامل به دو دسته زمین زاد و انسانزاد تقسیم می‌شود. عوامل زمین زاد که به ذات کشور ایران بر می‌گردد در ایران بیش از 70 درصد سازندهای زمین شناسی حساس به فرسایش هستند. الگوی بارش‌های رگباری در ایران یکی دیگر از عوامل فرسایش خاک است. اقلیم گستره خشک در ایران و نبود پوشش گیاهی مناسب در سطح خاک کشور عامل دیگری است که در فرسایش خاک دخیل است. از مهم ترین عوامل انسانزاد می‌توان به تغییر کاربری اراضی در کشور و خسارات ناشی از بهره برداری نامتعادل از آب و خاک در عرصه‌های حوزه‌های آبخیز کشور اشاره کرد.

بررسی‌ها و اندازه گیری میدانی در پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در سطح پلات‌های صحرایی نشان داده که تبدیل مراتع به دیم و نهایتاً تبدیل این اراضی به دیم‌های کم بازده سبب 7 برابر شدن میزان فرسایش خاک نسبت به مراتع قبلی است. امنیت غذایی و جلوگیری از روند بیابانزایی و هجوم ماسه‌های روان و تولید گرد و غبار و کاهش خسارات سیل همگی نیازمند اجرای برنامه حفاظت خاک است. خاک بستر تولید و حفظ و نگهداشت آب در کشور کم باران ایران نیز محسوب می‌شود. اگر خاک نباشد آب هم در دسترس نخواهد بود و توسعه کشور در همه زمینه‌ها محتاج حفظ کمیت و کیفیت خاک اراضی کشور است.

به طور متوسط در سطح کشور به ازای هر هکتار وسعت در سال 16 تن خاک فرسایش می‌یابد. میزان هدررفت خاک در اروپا بر اساس نتیجه یک محقق این میزان هدررفت سالانه به ازای هر هکتار زمین 2.46 تن است. مقایسه سرزمین اروپا با بارش سالانه چند برای نسبت به کشور ایران و با پوشش گیاهب مناسب نشان می‌دهد که کشوری مانند ایران با همه محدویت‌های اقلیمی و مکانی حدود 6 برابر دارای فرسایش خاک است. این مهم اهمیت توجه به موضوع را نشان می‌دهد. سالانه 2 میلیارد تن فرسایش در کشور رخ می‌دهد. ارزش خسارت فرسایش خاک براساس برآورد بخشی از خدمات خاک توسط وزارت کشاورزی آمریکا به ازای هر تن فرسایش خاک 28 دلار خسارت برآورد شده است. با احتساب 2 میلیارد تن فرسایش سالانه خاک در ایران و بر مبنای دلار 30 هزار تومان، خسارت سالانه فرسایش خاک در ایران 60 هزار میلیارد تومان می‌شود که می‌توان گفت که معادل بودجه سال 1397 کشور ، سالانه خسارت فرسایش خاک داریم.

به طور متوسط سالانه 0.76 درصد از حجم مخازن ما از رسوب پر می‌شود. به عبارتی هر سال چیزی حدود یک سد در سال را از دست می‌دهیم. سد کارده حدود 4 درصد، سد جیرفت حدود 3 درصد و برخی سد‌ها مانند سد سفید رود وضعیت بدتری دارد. سد سفید رود یکی از رسوبگیرترین سدهای دنیا است برای مثال در سال 1359 درست پس از 17 سال بهره برداری حدود 700 میلیون متر مکعب رسوب در سد ته نشین شد که یعنی 40 درصد ظرفیت مخزن سد پر شد.

به گزارش تسنیم ؛ بنابراین از دولت توقع می‌رود که اقدامات عملی مناسب برای اجرای قانون حفاظت از خاک مصوب سال 1398 را بکار ببندد و در مورد مسئله فرونشست زمین که یک عامل مهم در ازدست دادن اراضی مستعد کشاورزی ایران محسوب می‌شود نسبت به تصویب قانون و اجرای مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز کشور اهتمام بورزد و از بخشی نگری سازمان‌ها و ذیربطبان عرصه‌های حوزه آبخیز ممانعت نماید و حکمرانی جامع منابع آب و خاک و پوشش گیاهی و منابع انسانی را در دستور کار خود قرار دهد........................ کدD431

تلگرام: https://t.me/kajpress00

اینستاگرام: https://www.instagram.com/kajpress00