تحلیل کشاورزی

جبران ناکارآمدی برخی معاونان وزیر با ارائه آمارهای غیر واقعی

جمعه نهم آبان- دکتر منصور انصاری

بعضی از معاونت های وزارت جهاد کشاورزی، خلاء بی عملی و نداشتن برنامه و سیاست های موثر و نوآورانه خود را با ارائه آمار و ارقام دور از واقعیت یا اقدامات دور از دسترس پُر می کنند تا چنین جلوه دهند که کارهایی صورت می گیرد. در این موارد زیادی دور نمی رویم برای اینکه دانسته شود موضوع این انتفاد چیست، خوب است که به این خبر با دقت توجه کنید: ششم مهرماه یکی از معاونان وزیر (که از روی متن خبر همگان متوجه می شوند) منظورکدام معاونت است در یک مصاحبه خبری انتشار یافته زیر تیتر «رشد 6 درصدی تولیدات باغی و صادرات 4 میلیارد دلاری» از جانب این معاونت آمده است با وجود کاهش40 درصدی بارندگی ها، ناترازی انرژی، تحریم ها و تغییرات اقلیمی حجم تولیدات باغی 6 درصد افزایش یافت. وی به این رشد، طی یک سال اخیر و در یک مراسم رسمی با حضور بسیاری از مسئولان و کارشناسان کشاورزی در یک سخنرانی تاکید می کند تراز تجاری مثبت تر شد، واردات کاهش و صادرات افزایش یافته است.

این سخنرانی به گسترش دپپلماسی بین المللی در حوزه غذا اشاره دارد و می گوید به یک درآمد 4 میلیارد دلاری در صادرات محصولات باغبانی دست یافته ایم. این معاونت در ادامه سخنان خود به آرزوهای دور و درازی در عرصه باغبانی می پردازد که بیشتر ماشاءالله انشاءالله هستند تا یک بحث علمی قابل دسترس. مثلا دست یافتن به 60 هزار تن خرمای ممتاز و تجاری در سه سال آینده یا اصلاح و احیای تمام باغات کشور و تبدیل آنها به باغ های درجه یک است. حال چرا طی مدتی بالغ بر 5 سال معاونت در سه دولت گذشته، ایشان قدمی در تحقق این هدف دور و و دراز برنداشته و کاری جدی و قابل احصاء انجام نشده است، خود بحثی است قابل تامل، اما ایشان با توصیف وضعیت نامطلوب برای کشاورزی و باغبانی از رشد 6 درصدی سخن می گوید. پرسش طبیعی این است که این رقم را از کجا آورده اید؟ کدام مرجع آماری و علمی چنین آماری را در اختیار شما گذاشته است؟ در شرایطی که به قول این سخنران یا گوینده، تحریم، ناترازی انرژی و 40 درصد کاهش بارندگی بوده، این رشد معجزه انگیز آن هم طی یک سال چطور حاصل شده و دلایل این رشد حیرت آور چه بوده؟ از چقدر تولید محصولات باغبانی به چقدر رسیده ایم؟

از این گذشته، آمار سال قبل از آن چه بوده و چه شده که به یک جهش رشد در تولیدات باغی دست یافته ایم؟ معلوم نیست این معاون وزیر، مخاطبان خود را چه حساب کرده که ادعا می کند واردات کاهش و صادرات افزایش یافته و 4 میلیارد دلار ارز آوری داشته ایم؟ این ارزیابی و این رقم از سوی گمرک اعلام شده یا روی کاغذ و حسب میل ایشان ثبت شده است؟ اگر ما در تحریم هستیم، چه اتفاقی افتاده که با یک رونق کم سابقه در ارز آوری مواجه شده ایم؟ این معاونت همچنین در یک وبینار آموزشی تخصصی که بیشتر جنبه نمایشی و تبلیغی داشت و مهرماه گذشته در داخل وزارتخانه برگزار شد با اشاره به اولویت دادن به توسعه گلخانه ها - که البته طی 15 سال گذشته همواره این اولویت برای گلخانه ها وجود داشته- از «برنامه های ویژه ای برای رفع موانع تولید و تامین منابع مالی گلخانه داران» یاد می کند که در دستور کار قرار دارند و از تسهیلات بانکی و یارانه ای و ابزارهای نوین تامین مالی همچون اوراق سپرده گذاری خاص برای کمک به توسعه گلخانه ها به ویژه مگا پروژه ها، سخن به میان می آورد که در آینده به کار گرفته خواهند شد. در متن فرمایشات «خواهد شدی» ایشان آمده است: این برنامه های خاص مخصوص گلخانه ها به واقع بر مبنای تقاضایی است که نامبرده از «جهاد کشاورزی استان ها می خواهد با بانک ها و استانداری ها برای استفاده از این اوراق در بخش گلخانه رایزنی کنند.»!

این نوع معاونت کردن هم در نوع خود کم نظیر است. یعنی از موضوعی که فعلا در حد رایزنی، آن هم در استان هاست به عنوان برنامه ویژه گلخانه ای یاد می شود. خیال بافی ها و جا خالی دادن های این معاون وزیر به همین موارد محدود نمی شود، ایشان یک باره بدون هیچ منبع موثق و قابل استنادی می فرمایند «ضایعات بخش کشاورزی ( از 30 درصد آمارهای قبلی) به 15 درصد کاهش یافته است.» حتی نمی گویند «خواهد یافت» و استدلالی که برای این کاهش بسیار امیدبخش اما واهی و بی اساس می آورند این است که صنایع تبدیلی و مکانیزاسیون خوب شده، پس ضایعات هم به 15 درصد کاهش یافته و احتمالا این کاهش ضایعات را در آمار رشد 6 درصدی اعمال کرده اند. حال در مورد همین ادعای عوام فریبانه که البته مردم گوششان بدهکار نیست زیرا وقتی به مغازه های میوه فروشی می روند (حتی در واحدهای میوه و تره بار شهرداری که پایین ترین قیمت ها را دارند) و به قیمت انواع سردرختی مانند هلو، شبرنگ، سیب درختی و ده ها قلم دیگر میوه نگاه می کنند می بینند به اوج رسیده است و قدرت خرید ندارند و البته ممکن است مردم بپرسند این 4 میلیارد دلاری که صادرات داشته ایم، به داخل کشور برگشته و در فعالیت های باغبانی سرمایه گذاری شده یا نه؟

همچنان که ما یک گزارش میدانی از قیمت محصولات باغی در دست تهیه داریم، خوب است این معاونت محترم هم سری به بازار میوه و تره بار بزند که وضعیت قیمت ها را ببیند از چه قرار است. لذا این حرف ها نمی تواند مردم را فریب دهد که وضعیت محصولات باغی در سایه مدیریت خلاق ایشان مطلوب شده، این حرف ها بیشتر برای خوش خدمتی به مقامات است که باید گفت مقام فریبی، یعنی آنها باور کنند این معاونت که موفق به رشد 6 درصدی شده، واردات را کاهش و صادرات را افزایش داده و 4 میلیارد دلار هم ارز آوری داشته، چه اعجوبه ای در عرصه مدیریت است! حال در مورد همین رسیدن رقم ضایعات به 15 درصد، یک خبر در رسانه ها از سوی مجری طرح کلان کاهش ضایعات و بهره گیری از ضایعات در محصولات کشاورزی در تاریخ 14 مهر ماه اعلام شده که می گوید: «تمام اعداد وارقامی که تاکنون در کشور و درباره ضایعات کشاورزی مطرح شده برآوردی بوده و پشتوانه میدانی نداشته است.» عادل میرمجیدی مجری این طرح مهم وارزشمند می گوید: «ضایعات 8 محصول مهم کشاورزی از مرحله برداشت تا مصرف در این طرح کلان پنج ساله تحت مطالعه و بررسی قرار گرفته و گزارش نهایی و نتایج آن طی دو ماه آینده منتشر خواهد شد.

مجری این طرح از قوانین و مقررات تشویقی و جریمه ای در کشورهای پیشرفته سخن می گوید تا میزان ضایعات توسط خود کشاورزان و بهره برداران کنترل شود. حال پرسش این است: معاونتی که با قاطعیت، بدون استناد به یک منبع مطالعاتی تحقیقاتی و به صرف حدس و گمان خود چنین رقم تاثیرگذاری را اعلام می کند، چه مسئولیتی در مقابل کشاورزی کشور دارد؟ آیا این معاونت، از وضعیت حیرت آور مکانیراسیون، چه در باغات و چه در مزارع صیفی و سبزی کشورهای پیشرفته اطلاع دارد که چگونه این دستگاه های مدرن از هدر رفت حتی یک دانه انگور یا سیب هم جلوگیری می کنند و علاوه بر آن، قوانین و مقررات بازدارنده و یا تشویقی برای کاهش ضایعات می گذارند؟ مطمئنا خیر! اعلام کاهش ضایعات ایران به 15 در صد از سوی این معاونت در حالی است که بر اساس گزارش سازمان خوارو بار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، سالانه به طور متوسط یک سوم از کل مواد غذایی تولید شده در جهان معادل یک میلیارد و 300 میلیون تن از بین می رود. تلفات غذایی به کاهش کمی و کیفی مواد غذایی در مراحل اولیه زنجیره تامین از تولید تا عمده فروشی اطلاق می شود. خوب است این معاون اعلام کنندۀ کاهش ضایعات به 15 درصد، حداقل این گزارش را مطالعه کنند!

افاضات و موضوعات دیگری از سوی این معاون در اخبار و طی مصاحبه های سفارشی مشعشع آمده است که به خاطر اطاله بحث از آنها می گذریم، ولی در نتیجه گیری نهایی باید گفت، همین معاونت های بی عمل و غافل از واقعیت های موجود و افکار عمومی که برای پر کردن خلاءهای برنامه و سیاست گذاری خبر رسانی می کنند، آگاهانه یا ناآگاهانه چنان در مردم ایجاد بی اعتمادی می کنند که می توانند یک وزیر را زمین بزنند.

گفتنی است این معاونت که گویا تغییر ناپذیر است و احتمالا در دولت بعدی هم همین پست و مزایای آن را خواهد داشت، از یک سال و نیم مانده به پایان دولت دوازدهم تاکنون یعنی دولت سیزدهم و چهاردهم انجام وظیفه می کند، البته دست پخت دکتر خاوازی وزیر جهاد کشاورزی بعد از سرپرستی 5 ماهه عباس کشاورز بر وزارت جهاد کشاورزی در سال 1398 می باشد.