گزارش روز؛ نجات میگو در نژاد میگو است!

 

 

 

 

کشاورزی آیندۀ جهان- 14/ 01/ 1402

گفتار نخست:

تامین مولد میگو از نژادهای برتر دنیا ضرورتی برای سلامت و رشد این صنعت است. همانطوری که در کشاورزی، گندم خوب از بذر مرغوب و خیار خوب از بذر خوب حاصل می شود، در آبزی پروری هم نژاد و سلامت مولدین میگو است که حرف اول را می زند و می توانیم بگوییم: "نجات میگو در نژاد میگو هست."

در گزارشی که در تاریخ 17/ 07/ 1401 تحت عنوان "چشم انداز صنعت میگو در ایران و نگاهی به تحولات جهانی این آبزی ارزآور" منتشر کردیم (https://b2n.ir/d90940 ) اطلاعات ارزشمندی در گفتگو با مدیر پروژه تامین مولد میگو وارداتی در این باره ارائه کردیم که با استقبال مخاطبان کاج پرس بویژه فعالان عرصۀ آبزی پروری قرار گرفت و اکنون در آغاز سال جدید گفتگویی با مهندس محمد ابراهیم اسماعیلی مدیر پروژه تامین مولد میگو وارداتی ترتیب داده ایم که به نظرتان می رسد.

 

مهندس اسماعیلی، نخست چکیده ای از فعالیت ها در سال های گذشته تاکنون برای تامین مولد را تشریح کرد:

تامین مولد توسط همکاران تلاشگر ما در صنعت میگوی کشور از سال های دور شروع شده و مولدین ارزشمندی به کشور وارد شده اند که عمده این فعالیت ها هم در استان بوشهر بوده است. تامین مولد یک ضرورت برای حفظ و توسعه صنعت میگوی کشور است. تیم ما هم در ادامه این مسیر اقدام به واردات مولد میگوی وانامی نمود و برای سومین سال متوالی تقاضای مراکز تکثیر مربوطه را پوشش داد. هم اکنون مولدین وارداتی در برخی مراکز تکثیر استان های بوشهر (شرکت زادآوری مند میگو و شرکت گلستان لارو میگوی بوشهر) و هرمزگان (شرکت سنتدرف جاسک و شرکت پردیس میگو) نگهداری می شوند و امیدواریم ناپلی ها و لاروهای حاصله بتواند مانند سال های قبل در سلامت و رشد میگوی ایران نقش آفرین باشند.

 

 

از اسماعیلی عدد و رقم خواستم که اینگونه توضیح داد:

اولین سال که دوره پرورشی 1400 بود 3200 قطعه مولد وارد شد که معادل 4.5 درصد مولدین کشور بود و 23 درصد بچه میگوی کشور را تولید کردیم، دومین سال برای دوره پرورشی 1401 بود که 14هزار و 240 قطعه وارد شد که معادل 14 درصد مولدین بود و 44 درصد بچه میگو تولید شد و امسال 5984 قطعه وارد شد که تولید بچه میگو شروع شده است و امیدواریم نتایج خوبی را در مراکز تکثیر و مزارع پرورشی شاهد باشیم.

از این تعداد، 2688 قطعه در هرمزگان و 3296 قطعه در بوشهر وارد شد. مولدین از تایلند تامین شده و مدت زمان حمل و نقل به طور متوسط 44 ساعت بوده است. کل تلفات در این مسیر فقط 8 قطعه بوده که نتیجه بسیار جالبی است. این مولدین در 5 محموله وارد شدند و از هر محموله توسط دامپزشکی نمونه برداری و آزمایش شده و نتایج تست بیماری همه نمونه ها منفی بوده است.

 

 

گفتید از تایلند وارد شده ولی اینطور که شنیده ایم تایلند خودش درگیر بیماری است!؟

اسماعیلی پاسخ داد:

بله درست می فرمایید. در تایلند انواع بیماری ها وجود دارد. ما وقتی می گوییم میگوی تایلند، منظور از کوچه و خیابان تایلند نیست! شرکت سی پی آمده و مراکزی ساخته دویست سیصد کیلومتر دور از دریا و در محیطی کاملاً قرنطینه و یک بار از دریا آبگیری کرده و دیگر از همان آب استفاده می کند و همه راه های نفوذ عوامل بیماری زا را بسته است. به گفته دکتر مکینتاش مدیر ارشد اجرایی شرکت در واقع یک جریزه ای در خشکی ایجاد کرده اند و عبارت "Inland Island" را بکار می برد. با این وضعیت است که توانسته به کشورهای زیادی صادرات داشته باشد از کشورهای آسیایی مثل چین، ویتنام، فیلیپین و مالزی تا کشورهای دوردست مانند آمریکا، برزیل، پاناما و غیره.

اخیراً هندوستان هم به جمع متقاضیان مولد سی پی افزوده شده است. اتفاقاً موضوع هندوستان هم مربوط به همین قضیه است. تولید سالیانه بچه میگو در هند حدود 80 میلیارد قطعه است، حدود 14 برابر کشور ما و بنا به دستور العمل دولت هیچ مرکز تکثیری اجازه ندارد با مولد پرورشی کار کند و هر سال باید برای همه مراکز مولد SPF وارد شود.

در لیست تایید شده مراکز تامین کننده مولد، نام شرکت سی پی نبود و علت آن را وجود بیماری AHPND در تایلند عنوان می کردند اما اخیراً واردات مولد از سی پی را مجاز اعلام کرده اند و این زمانی بوده که بررسی های لازمه را انجام داده اند و وقتی قانع شده اند که مراکز تولید مولد سی پی در شرایط ایزوله قرار دارند، رفع ممنوعیت نموده اند. شرکت سی پی بزرگترین شرکت تولیدکننده غذا در جهان با 28.2 میلیارد تن در سال است و به گزارش دکتر جیم وایبن، چهارمین تولیدکننده مولد وانامی در جهان است. این شرکت در حال گسترش مراکز مولد سازی از جمله در آمریکا هست تا صادرات فعلی به خود آمریکا، برزیل، پاناما، ونزوئلا و مقاصد نیمه غربی را پوشش دهد.

 

از اسماعیلی در باره قیمت این مولدین پرسیدیم، با اندکی مکث پاسخ داد:

راستش اینها از موارد خصوصی مراکز تکثیر است چون خودشان ارز پرداخت کرده اند و خودشان هم واردکننده مولد هستند. برای اطلاع شما، هزینه هر مولد حدود صد دلار تمام می شود. این در صورتی است که اتفاقی مثل تلفات سنگین بین راهی ناشی از تاخیر پرواز ها و امثال آن نداشته باشیم. با این وضعیت ارزی، کار بسیار سنگینی است و سرمایه بالایی طلب می کند.

 

برگردیم به بحث های سال قبل، بالاخره شایعه بیماری مولدین به کجا رسید؟ اسماعیلی گفت:

واقعیت آنست که ریسک بروز بیماری همیشه به فعالیت های واردات آبزی زنده و حتی محصولات مرتبط به آبزیان چسبیده هست. دو نکته را باید قویاً توجه نمود، اول از جای بسیار مطمئن تامین کرد و دوم اینکه در نمونه برداری و انجام آزمایشات در داخل کشور سختگیری نمود!

البته ما با سختگیری موافق نیستیم ولی این سختگیری از آن مواردی است که آرامش خاطر بعدی را به همراه دارد. در همین دسامبر گذشته 2500 جفت مولد از شرکت کونابای در هاوایی وارد هندوستان شد که آلوده به EHP بوده و معدوم گردیده است. این شرکت سومین شرکت تولیدکننده مولد در جهان است. به عبارت روشن تر، ریسک ورود عامل بیماری به همراه موجود زنده همواره ریسک بالایی هست. از طرف دیگر وقتی با شرکتی طرف هستید که اولین تولیدکننده غذا در جهان است و صادرات مولد به بسیاری از کشورها داشته و تاکنون بیماری گزارش نشده و برند بسیار معروفی است، همه اینها آرامش خاطر را به دنبال دارد و در عین حال آزمایشات کامل در داخل کشور هم مزید بر افزایش اطمینان خاطر است.

سال قبل در مرحله ورود؛ 19 بار نمونه برداری انجام شده است و هر بار تعداد زیادی مولد کامل و انجام همه آزمایشات اخطار دادنی سازمان جهانی بهداشت دام ( OIE ) یا همان سازمانWOAH (نام جدید)، انجام شده است. اگر از مولدینی 19 بار نمونه برداری بشود و هر مرحله هم نمونه های زیادی اخذ شود و همه تست ها را برای همه بیماری ها با موفقیت سپری کند و بچه میگوی حاصله نیز آزمایش شود و بعد از ظهور بیماری جدید باز هم 11 بار نمونه برداری و تست گردد و همه این 30 مرحله نمونه برداری مولدین و صد ها مورد تست لارو بدون حتی یک مورد بیماری گزارش گردد و در کشور تایلند هم توسط دو نهاد دولتی 20 مدرک بهداشتی برای 10 محموله وارداتی صادر شده باشد و اگر خرید هم از شرکتی صورت گرفته باشد که یک برند بزرگ جهانی است، ولی باز هم نسبت به سلامت این مولدین در شک و شبهه باشیم، دیگر در وادی وسواس قرار گرفته ایم!!

به یا دارم وقتی قصد داشتیم اولین محموله این مولدین را در سال 99 وارد کنیم، بنده قبلش تماسی با مدیرکل محترم بهداشت و مبارزه با بیماری های آبزیان سازمان دامپزشکی داشتم و گفتم در فلان تاریخ اولین محموله مولد ما وارد می شود و من خواهش می کنم در مورد آزمایشات ما دو برابر سختگیری فرمایید!! مدیرکل که آقای دکتر قاجاری بودند تعجب کردند و در ادامه عرض کردم اگر می خواهید ده نمونه بگیرید بیست نمونه بگیرید و اگر بیست نمونه، چهل نمونه و اگر به یک آزمایشگاه می فرستید به دو آزمایشگاه بفرستید و خلاصه سختگیری را دو برابر کنید و این برای اینست که اگر ده سال بعد یک بیماری در یک منطقه ای روی داد کسی آن را به این مولدین نسبت ندهد!

در جلسه ای که 20 شهریور 1401 در سازمان شیلات ایران و با مسئولین 5 استان میگوپرور و کارشناسان برگزار گردید، آقای دکتر شکوری معاون محترم توسعه آبزی پروری در پایان آن جلسه 4 و نیم ساعته و در جمع بندی مطالب فرمودند مولدین وارداتی بیماری نداشته اند و ورود مجدد آنها بلامانع است. علاوه بر آن در جلسه ستاد میگو در تاریخ 06/ 12/ 1401 آقای دکتر رخشانی مهر، مدیرکل محترم بهداشت و مبارزه با بیماری های سازمان دامپزشکی گفتند: "ما واردات مولد از تایلند داشتیم که می تواند یک مسیر ورود بیماری باشد و به آن شک بکنیم ولی ضوابط ما در خصوص مولدین وارداتی بدین شکل است که کشور مبدا باید گواهی سلامت بدهد و اعلام کند این محموله های SPF و عاری از بیماری هستند.

با گواهی سلامتی که کشور مبدا به ایران داد این نقل و انتقال بر اساس آن انجام شده و طبق ضوابط سازمان هنگامی که واردات انجام می‌شود باید قرنطینه شود و اولین شرطی که داریم این است؛ مرکزی که مولد وارداتی می آورد هیچ موجود زنده دیگری نداشته باشد و قرنطینه آن باید تا زمانی ادامه پیدا کند تا علاوه بر خود مولدها، حتی پست لارو‌های تولیدی نسل اولشان هم آزمایش شوند و نتایج آن آنها هم باید منفی باشد. ما در مورد تمام مولدین وارداتی همین مسیر را طی کردیم و تمام آزمایشات، هم بر روی خود مولدین انجام شد هم بر روی پست لارو‌های تولیدی که در هیچ کدام نتایج مثبتی نداشتیم و در نتیجه نمی‌توانیم بگوییم که این عامل بوده است."

با این وصف پرونده احتمال وجود بیماری در مولدین مختومه می گردد و بایستی دنبال سایر عوامل بود. این عوامل می تواند آب دریا، غذای مصرفی لاروی، کرم خونی و یا موارد دیگر باشد که کارشناسان ذیربط بررسی می کنند.

 

ولی این شایعه را هم شنیده ام که سازمان دامپزشکی چون خودش مجوز واردات را داده بنابراین در موضوع آزمایشات اصطلاحاً لاپوشانی کرده!؟ اسماعیلی گفت:

از اینکه رک و پوست کنده همه ابهامات را مطرح می فرمایید سپاسگزاری می کنم. ما مثل دانش آموزی هستیم که مشق خود را تمیز و خوش خط و کامل نوشته ایم و وقتی معلم می خواهد ببیند با خوشحالی و بدون ترس و لرز نشانش می دهیم! این شایعه ناشی از بی اطلاعی از روند صدور مجوز واردات موجود زنده است. کسانی که چنین مجوزهایی از دامپزشکی کشور گرفته باشند می دانند که در متن مجوز نوشته؛ که اگر بیماری یا مشکلی در هر مرحله از این واردات روی داد همه خسارات آن بر عهده واردکننده است! در واقع از همون اول شرط و شروط را محکم کرده که اگر بعداً بیماری در محموله کشف شد بدون معطلی محموله را نابود کند و واردکننده هم حق اعتراض نداشته باشد.

در اولین مجوز وارداتی، غیر از این بند، تعهدنامه جداگانه ای هم گرفتند که مسئولیت سلامت محموله بر عهده خودمان است. در این سال ها مواردی هم دیده ایم که واردات مولد میگو مشکل داشته و دامپزشکی بدون چشم پوشی معدوم کرده است.

 

از اسماعیلی علت کاهش واردات مولد برای سال جاری را پرسیدم که از 14 هزار قطعه در سال قبل به 6 هزار قطعه رسیده، وی گفت:

دلایل مختلفی دارد. افزایش ناگهانی نرخ ارز بسیار مشکل ساز شد به طوری که خرید مولد با دلار 43 هزار تومانی شروع و به 55 هزار تومان رسید. این ارقام نسبت به سال قبل که در محدوده 29 تا 31 هزار تومان بود موجب ریزش تقاضا گردید. همچنین عمده تکثیرکنندگان موفق به دریافت وجوه کامل خود از پرورش دهندگان نگردیدند که به لحاظ بروز بیماری، حادثه زلزله و عدم فروش محصول بوده است. در مجموع، کاهش نقدینگی و افزایش نرخ ارز به همراه فاصله کم قیمت فروش لارو حاصل از مولد وارداتی نسبت به مولد پرورشی موجب ضعیف شدن اقتصاد این پروژه برای تکثیرکنندگان گردید.

تشکیک نسبت به بیماری مولدین وارداتی از دیگر دلایل کاهش تقاضا برای این مولدین بوده است. بالاخره باید بپذیریم که شایعه اگرچه شایعه است ولی تاثیر خود را خواهد گذاشت.

دلیل دیگر آنست که بسیاری از مراکز تکثیر با مولدین نسل دوم و سوم سی پی مشغول به کار شدند. وقتی که مولد نسل دوم و سوم با قیمت دو سه دلار قابل تامین است، خیلی باید توان مالی و دل و جرات داشته باشیم که مولد صد دلاری استفاده کنیم!!

 

 

 

مهندس اسماعیلی همچنین در توضیح قیمت بچه میگو گفت:

پارسال قیمت بچه میگوی تولیدی با مولدین وارداتی تنها بیست درصد بالاتر از بچه میگوی تولیدی از مولد پرورشی بود در حالی که قیمت مولد وارداتی سی تا پنجاه برابر مولد پرورشی است. درست است که تولید لارو آن مولدین 4.6 برابر مولدین داخلی بوده ولی باز هم این فاصله بزرگ قیمت مولد را پر نکرد. در این خصوص تحقیقی در برخی کشورهای تولیدکننده اصلی میگو انجام دادم و مشاهده شد؛ به طور متوسط قیمت بچه میگوی ناشی از مولد SPF حدود 30 درصد بالاتر است و این در حالیست که قیمت تمام شده مولد وارداتی برای سایر کشورها ارزانتر از کشور ما خواهد شد، یکی به این دلیل که برخی کشورها خودشان مولد عاری از بیماری دارند و نیاز به حمل و نقل بین المللی نیست مثل تایلند، یا اینکه فاصله حمل کوتاه است مثل ویتنام که از تایلند هم مولد می خرد و یا روند اجرای امور ساده تر است و هزینه کمتری دارد.

ولی برای ما که هم در واردات و هم در نقل و انتقال پول با تحریم ها مواجه هستیم و باید آنها را دور بزنیم، این خودش هزینه بر است. اگر در آن کشورها به طور متوسط لاروهای عاری از بیماری 30 درصد بالاتر است و در خود تایلند لارو سی پی یک و نیم برابر لاروهای دیگر است، در ایران باید لاروهای جدید حداقل 40 تا 50 درصد بالاتر از لاروهای داخلی باشد و تنها 20 درصد اختلاف قیمت، تکثیر کننده را به سمت مولد داخلی سوق می دهد چون قیمتی ندارد ولی دودش بعداً به چشم پرورش دهنده خواهد رفت. در گزارشی که در جلسه شیلات ارائه داشتم عرض کردم یا این گران است یا آن ارزان است! مهم تناسب قیمت این دو لارو است.

 

آیا از بچه میگوهای حاصل از این مولدین می توان نسل گرفت و عقیم نیستند!، اسماعیلی توضیح داد:

بله قابلیت تبدیل به مولد را دارند اما دیگر SPF نیستند. این عنوان به مولدینی اطلاق می گردد که هم عاری از بیماری های خاص باشند و هم این پروتکل را سپری کرده باشند. به عبارت دیگر SPF یک شیت آزمایشگاهی نیست که نتیجه بیماری ها را منفی نشان دهد بلکه یک پروتکل است که در قالب آن فرآیند است که نسل اس پی اف تولید می گردد و گزارش منفی آزمایشگاه مکمل آنست. اما در مورد خصوصیت دوم مولدین وارداتی که SPT بودن آنها هست، این خصوصیات که به ژنتیک آنها برمی گردد در نسل های بعدی کاهش می یابد. از جمله این خصوصیات، تحمل پذیری بیماری های خاص و یا عامل رشد بالا، هر دو خصوصیت با 15 تا 20 درصد کاهش مواجه خواهند شد.

 

از اسماعیلی خواستم یک بار دیگر این اصطلاحات فنی را توضیح دهد، پاسخ داد:

مولد SFPیعنی عاری از بیماری های خاص. بیماری های خاص یعنی بیماری هایی که سازمان جهانی بهداشت دام، WOAH اعلام کرده که فعلاً 8 بیماری هست. بیماری های دیگری هم در آینده به لیست اضافه خواهد شد مثلاً خود سی پی و دولت تایلند 15 بیماری را تست می کنند.

SPT یعنی تحمل پذیری بیماری های خاص. این با مقاوم بودن تفاوت دارد. مقاوم بودن یعنی میگو بیمار نمی شود و تحمل پذیر یعنی احتمال دارد بیمار شود ولی تلفات انبوه نمی دهد.

SPR یعنی مقاوم در برابر بیماری های خاص که فعلاً آنچه قابلیت اطمینان دارد بیماری تورا هست. مولدین وارداتی در این سه سال SPF+SPT هستند و در برابر بیماری تورا هم مقاوم هستند. ضمناً ما نباید صرفاً به SPF اکتفا کنیم چرا که این مولدین عاری از 8 بیماری هستند بلکه باید به سمت APF برویم.

به عبارت دیگر: All Pathogen Free که واژه جدیدی است! یعنی عاری از همه بیماری های شناخته شده. مولدین واردات عاری از 15 نوع بیماری هستند که بسیار اطمینان بخش تر خواهند بود.

 

مهندس اسماعیلی در بارۀ نتایج لاروهای حاصله در مزارع پرورشی نیز اینگونه توضیح داد:

آمار کاملی در دست نداریم. آنچه دامپزشکی گزارش کرده کانون بیماری لکه سفید شدیداً کاهش پیدا کرده است و این یک موفقیت بسیار بزرگ است چراکه مهمترین بیماری میگو در این سال های گذشته همین لکه سفید بوده و خسارات صدها میلیاردی به این صنعت وارد کرده است. به عنوان مثال فقط در سال 1400 نزدیک به 250 میلیارد تومان خسارت ناشی از بیماری لکه سفید به صنعت ما وارد شد. مولدین وارداتی تحمل پذیر این بیماری هستند و گزارشاتی داریم که این بیماری روی داده ولی تلفات ناچیز داشته است.

سازمان دامپزشکی هم در بند 3-1-3 صفحه 47 گزارش بازنگری برنامه ملی راهبردی کنترل بیماری لکه سفید در ایران منتشر شده در بهمن 1401 برای مناطقی با درجه احتمال بروز بیماری بالا، ورود مولدین SPF و SPT را ضروری دانسته است. اکنون این خطر بزرگ فروکش کرده اگرچه هیچگاه نباید از مراقبت های بهداشتی غافل شویم.

نکته دوم، افزایش وزن میگوی برداشتی است. رشد این میگوها در مزارع چشمگیر بوده و متوسط سایز برداشتی میگوی ایران یک تا دو سایز بالاتر رفته است که هم موجب افزایش تناژ شده و هم قیمت بالاتری هم دارد. 44 درصد لارو ایران در سال گذشته مستقیماً از این مولدین بوده و بخش مهم دیگری از نسل دوم این مولدین بوده که آماری در این خصوص ندارم. برای امسال نیز بسیاری از مراکز دارند با نسل دوم و سوم این مولدین لارو تولید می کنند.

نکته سوم اینکه نسل جدیدی از مولدین در مراکز تکثیر بکار گرفته می شود که خون تازه ای به این صنعت وارد کرده و در جهت افزایش ذخایر ژنتیکی بوده است. بسیاری از مراکزی که موفق با تامین مالی برای خرید مولد نشده اند ولی با نسل دوم و سوم این دودمان در حال کار هستند. در واقع تحولی که انتظار داشتیم هم در رشد سریع میگو و هم تحمل پذیری بیماری لکه سفید، هر دو محقق گردید.

 

 

-    *در سال قبل 30 مرحله نمونه برداری مولدین و صد ها مورد تست لارو بدون حتی یک مورد بیماری که توسط سازمان دامپزشکی انجام گرفته و در تایلند هم توسط دو نهاد دولتی 20 مدرک بهداشتی برای 10 محموله وارداتی صادر شده است.

 

- **این بذر خوب است که محصول خوب می دهد پس نجات میگو در نژاد میگو هست.

 

-**سازمان جهانی بهداشت دام (WOAH) آزمایشات سلامتی برای 8 بیماری را الزامی دانسته در حالی که مولدین شرکت CPF دارای گواهی عاری بودن از 15 بیماری هستند.

 

***ورود مولدین جدید، هم موجب کاهش چشمگیر رخدادهای بیماری لکه سفید در کشور شده و هم موجب ارتقاء سایز میگوی تولیدی گردیده اند.

 

***مسئولین شیلات و دامپزشکی در سالم بودن مولدین وارداتی صحه گذاشته اند.

 

- **بچه میگوهای حاصل از این مولدین عقیم نبوده و قابلیت تبدیل شدن به مولد را دارند ولی مولدین جدید SPF نیستند و به ازای هر نسل 15 تا 20 درصد از خصوصیات ژنتیکی آنها کاسته می شود.

 

 

در شبکه های اجتماعی ما را دنبال نمایید: