طرح توسعه گلخانه های کشور

با چشم انداز 14 میلیارد دلار ارزآوری در سال 1404

اگر راهبرد کشاورزي و مأموريت کشاورزان را فراتر از تأمين نياز دولت به کالاهاي کشاورزي براي جلب رضايت عمومي تعريف کنيم و آن را همچون يک فعاليت اقتصادي در مجموعه فعاليتهاي اقتصاد کلان کشور ببينيم، درخواهيم يافت فراتر از تأمين مصرف و اينکه کم و کسري در ميزان کالا نباشد مأموريت ديگري براي کشاورزي و کشاورزان متصور است که به تحکيم اقتدار ، استقلال و تقويت بنيادهاي اقتصاد ملي ميانجامد، اين مفهوم و پارادايم را بايد در ساختار کشاورزي پايدار(Sustainable agriculture) جستجو کرد، ساختاري که تمامي کشورهاي دنيا اعم از پيشرفته صنعتي تا کشورهاي درحال توسعه و حتي توسعه نيافته به آن باور دارند و يا بسياري از کشورها که جلو افتاده اند به آن عمل کرده اند.

اينکه بازرگاني بدون دورانديشي و به دلايل سياسي از پارادايم جديد کشاورزي منفک مي شود، در خوش بينانه ترين شکل به دليل شرايط مخمصه آميز تاريخي کنوني است که شايد واردات کالاهاي کشاورزي از توليد کامل آنها در داخل آسان تر است و تصور و بلکه باور بر اين است که اگر کشاورزي داخل نتواند اين يا آن کالا را براي جلوگيري از نارضايي مردم تأمين کند بايد يک نهاد متمرکز بازرگاني وجود داشته باشد که اقدام به واردات کند و امنيت غذايي به هرحال با ترکيبي از توليد داخل و واردات تأمين شود، اين يعني کشاورزي به مفهومي ابزاري و نه اقتصادي تبديل ميگردد.

بااين وجود، در ميان مجموعه فعاليتهاي کشاورزي بخشهايي هستند که پارادايم کشاورزي اقتصادي و ماندگاري اين فعاليت را تثبيت ميکنند. اين فعاليتهاي ساختاري با درک واقع بينانه شرايط اقليم و نارسايي هاي آن همانند آب و آسيب پذيري و خطرات نهفته در درون طبيعت و جغرافياي طبيعي با ايجاد محيط کنترل شده متکي به علوم و تکنولوژي، کشاورزي را از مصائب و دشواريهاي ناگزير فضاي بيروني ايمن ميسازند. ميتوان گفت گلخانه هاي مدرن در جهان امروز در چارچوب *قانون استيلا ، چنين نقشي را ايفا ميکنند.

در کشور ما نيز از سال 1395 در قالب طرحي انسجام يافته و متکي به نظام نامه اي مدون، احداث، بازسازي و نوسازي گلخانه ها در سطحي ملي و سراسري براي توليد انواع محصولات اعم از صيفي و سبزي، گل و گياهان زينتي و فراتر از آن کشت نشا و کشت بافت درختچه ها، بنيان نهاده شده و بر آن است که عرصه هاي پراکنده و موردي پيشين اين فعاليت را به صورت متمرکز در يک برنامه ريزي و سياستگذاري اولويت داده شده دنبال کند.

موفقيت اين طرح به گفته کارشناسان تا آنجاست که سطح واحدهاي گلخانه اي احداث شده از سال 1395 يعني سال آغاز طرح تا پايان 1397 از حدود 8 هزار و ششصد هکتار به بيش از 16 هزار هکتار يعني 95 درصد رشد يافته است و اين طرح در انتهاي ده سال يعني افق 1404 قرار است به سطح 48 هزار و 355 هکتار افزايش يابد که با احتساب گلخانه هاي موجود در سال پايه يعني سال آغاز طرح، مجموعا به حدود 58 هزار هکتار خواهد رسيد اين طرح ده ساله به تمامي ابعاد احداث و توسعه گلخانه ها اعم از صرفه جويي در آب، افزايش بهره وري، صادرات محصولات گلخانه اي و امنيت غذايي توجه دارد و مقرر داشته است به توليد 22 ميليون تن محصولات صيفي و سبزي و آماج 10 ميليون تن صادرات به ارزش تقريبي 12 تا 14 ميليارد دلار دست يابد.

هم اکنون متوسط توليد در واحد سطح و در گلخانه ها 250 تن است که البته رکورد 500 تن درهکتار هم داريم و انتظار داريم اين ميزان توليد در واحد سطح با بهره گيري از تکنولوژي هاي روز و بذور اصلاح شده پربازده به 500 تن افزايش يابد. کارشناسان بر اين باورند که گسترش کشت نشا انواع محصولات زراعي همچون ذرت، برنج و چغندر انقلاب و تحولي ماندگار در حوزه اقتصادي کردن کشاورزي در پي دارد و هم روند با تأمين مصرف داخل و ايجاد بي نيازي به واردات محصولات، کشاورزي را به سمت پايداري و فعاليتي اقتصادي باقدرت رقابت با ساير کشورهای پیشرفته جهان  سوق ميدهد و تثبيت ميکند.

اطمينان به پايداري طرح ملي توسعه گلخانه ها تا آنجاست که هم اکنون بالغ بر 95 درصد ساخت سازه ها، پوشش هاي گلخانه اي، فن ها و بسياري از انواع پَدها، همچنين ساير تجهيزات گلخانه اي در داخل کشور توسط صنعتگران ايراني توليد و عرضه ميشود. با آن مقدمه و اين توصيف ميتوان گفت طرح توسعه گلخانه ها در مسيري رشد يابنده و متکي به ساخت داخل، عرصه اي براي تحول در توليد و بازرگاني محصولات کشاورزي خواهد بود و حسب ضرورت رقابتهاي جهاني در بازارهاي مختلف، کشاورزي کشورمان را در اين حوزه به سمت کشاورزي اقتصادي و سودآور براي توسعه پايدار سوق خواهد داد.

بر اساس *قانون استيلا بشر با کشف قوانين طبيعت قادر است سلطه خود را براي تمتع بيشتر اعمال کند. پرواز هواپيما بعد از کشف جاذبه، عملي و گسترده تر شد. در واقع گلخانه ایجاد شرایط مطلوب بهاری در فضای بسته است.

منصور انصاری