حجتی ؛ آنچه انجام داد و آنچه می توانست انجام دهد و نداد!

اگر از کلمه Comi kaze ژاپنی ها که به معنی وزش بادی که کشتی ها را در هم می شکند بگذریم و بر کلمه COMI به معنی خدای مذهب شیتو ژاپن تاکید نکنیم و معنی متداول شده آن را به ویژه در جنگ جهانی دوم ودر بندر "پرل هاربر" بکارگیریم که خلبان از جان گذشته هواپیماهای تک سرنشین ژاپنی خود را مستقیم به ناوگان عظیم آمریکایی ها کوبیدند تا آنرا غرق کنند .

باید گفت حجتی آخرین "کامی کازه" کشاورزه است که قبل از اینکه به مجلس برود و با رای بالای موافق با استیضاح که قابل پیش بینی بود مواجه شود خودش استعفا داد که سنگر اصلاح طلبان را از یک سو و وجهه جهادگران سنگرساز بی سنگر را از سوی دیگر در جنگ نابرابر پارلمانی و آش چرب و چلی "اصولگرایان سهم خواه" که بخشی از جبهه امید را نیز با خود همراه کرده بودند ، تناول نکند تا از تحولات و آنچه که در صحنه کشاورزی ایجادکرده بود دفاع کند.

بی آنکه بخواهیم به این حرکت سیاسی کار نمایندگان مخالف با دولت و حجتی به عنوان یکی از موثرترین اعضای کابینه دولت روحانی و شیوه عملکرد آنان صحه بگذاریم ؛ لازم است در این رخداد برخلاف استیضاح های گذشته که از دستاوردهای حجتی دفاع می کردیم برای آیندگان یا حتی جانشین حجتی ، هر شخصیتی که خواهد بود به نارسایی ها و نکاتی اشاره کنیم که حائز اهمیت است و برای کشاورزی کشور و کشاورزان مهم و حیاتی و آینده ساز خواهدبود.

هرچند این مطلب تا حد زیادی پیچیده و چندوجهی است اما علاقه مندان به اقتصاد کشاورزی آنرا خواهند خواند و مدیران ارشد فرهیخته در بدنه وزارتخانه و در سطوح استانها که تعداد کمی هم نیستند در آن مداقه خواهندکرد و ممکن است سرلوحه عمل خود قراردهند.

اینجانب به عنوان نگارنده این سطور که بیش از 30 سال است برای کشاورزی مملکت مطلب می نویسم به خود حق می دهم در این مقطع تاریخی در مقابل دهها و بلکه صدها مقاله و مطلب به دفاع از کشاورزی و سیاست های خوب و سازنده کشاورزی ، این بار به اشکالاتی بنیادی در سیاستگذاری حجتی برای ثبت در تاریخ اشاره کنم .

حجتی که همواره با کت و شلوار خاکی ، سرگردان بیابانهای تفتیده بود یا در اقلیم های گرم و سرد یا شرایط بدجوی یا مناطق خوش آب و هوا سیر و سلوک می کرد به رغم اینکه در جبهه مخالفت با جناحهای منتسب به پوپولیستها قرارداشت عملا" در دام نوعی عملگرایی افراطی گرفتارشد که از شاکله وزارتخانه و افکار عمومی تصمیم گیر و تصمیم ساز غافل ماند و بی آنکه قصدش توهین و تحقیر رسانه ها باشد عملا" در این مسیر قرارگرفت که به آنچه که رسانه ها می گویند ، می نویسند، تحلیل می کنند بی توجه باشد ؛ حتی نامه مشروح و مفصل محرمانه مورخه 1394.2.24 "انجمن نشریات تخصصی بخش کشاورزی و صنایع غذایی" که بی پروا و به دور از هرگونه تعارف ایشان را از عملگرایی افراطی و سفرهای متعدد و بیش از اندازه و نامتعارف استانی و شهرستانی در همان دو سال اول دولت یازدهم برحذر داشته بود مداقه نکرد تا فراغت پرداختن به چالش های اصلی در حوزه برنامه ریزی و سیاستگذاری و دفاع از ساختار درهم ریخته اقتصاد کشاورزی در ساختار اقتصاد کلان کشور برایش بیشتر فراهم شود .

حجتی پوینده و جوینده ای پرتلاش و خستگی ناپذیر بود که به شوق کعبه در بیابانهای مملو از خار مُغیلان با کت و شلوار خاکی گام برمی داشت بی آنکه به این اصل پایه ای و اساسی توجه کند که کشاورزی کشور بیش از آنکه نیاز به سرکشی به شیوه های سنتی و غیرموثر و ناکارآمد داشته باشد نیاز دارد که از قانون انتزاع و راهبردهای بازرگانی و بازار با کمک افکار عمومی دفاع شود.

حجتی می بایست چشم اسفندیار وزارت خود را در بازرگانی داخلی و خارجی به ویژه در کشورهای اطراف جستجو می کرد ؛ موضوعی که حجتی آنرا در افزایش کمی تولید به هر قیمتی می جست!

مسیری که حجتی طی کرد از تولید به بازار بود حال آنکه تنظیم ، تقویت بازار و ایجاد سود منطقی و متعادل برای کشاورزان محصولات و فرآورده های آنان خودبخود افزایشی مطمئن و پایدار در تولید را به وجود می آورد.

حرکت از تولید به سمت بازار اشتباه بزرگ حجتی و ریشه تمام اتفاقات ناگوار دیگری بود که حجتی را بارها به مجلس کشانید و نهایتا" زمینه استیضاحش را اینگونه فراهم ساخت؛ زیرا حرکت از تولید به سوی بازرگانی همیشه موجب نوسانات مختلف در قیمت بازرگانی و حتی تولید می شود.

پارادایم کشاورزی در تمام کشورهای موفق در این عرصه برخلاف تولید محوری مبالغه آمیز حجتی بود. بحران مازاد گوشت مرغ و تخم مرغ و در نتیجه نوسان قیمت آنها ، شکست "موفقیت نزدیک شدن به خوداتکایی شکر بعد از 100 سال در کمتر از یکسال" و اقدام به واردات آن ، شکست خودکفایی گندم به رغم موفقیت آن ، افزایش بی سابقه قیمت سیب زمینی و سقوط قیمت آن در سال دیگر، کمبود و نایابی گوجه فرنگی و افزایش زیان آور آن در سال بعد ، موضوع گوشت قرمز، واردات و کمبود و گرانی اش ، تضاد پایان ناپذیر میان تولیدکنندگان شیرخام و کارخانجات لبنی ناشی از نوسان مداوم قیمت تمام شده شیر و افزون طلبی کارخانجات لبنی ، افزایش ها و کاهش های فصلی محصولات ، افزایش و کاهش سال به سال بسیاری از اقلام صیفی همانند مناقشه های هندوانه و موارد دیگر موضوعاتی بود که حجتی را طی 6سال وزارت روز به روز در جایگاه تدافعی و عقب نشینی قراداد.

در چنین فضایی رو شدن چند تخلف یا فساد در ماههای گذشته تکانه موثری بود که حجتی را در چارچوب نظارت و مدیریت در جایگاه بلا دفاعی قرارداد؛ حجتی تا توانست بانک کشاورزی را تحت فشار قراداد تا نزدیک به 8 هزار میلیارد تومان وام ارزان قیمت به ماشین آلات وادوات کشاورزی اختصاص دهد بی آنکه به تکنولوژی و کارایی و کیفیت این ماشین ها و ادوات نظارت و توجه جدی داشته باشد.

درج مقاله تحلیلی " قبرستان ماشین آلات کشاورزی" حجتی را متوجه نکرد که مکانیزاسیون کشاورزی مفهوم و پارادایمی فراتر از تراکتوردارکردن روستاها و کشاورزان خرد و کلان است. هیچ سازوکار جدی سازمان یافته و پایداری در عرصه مکانیزاسیون کشاورزی در ایران به وجود نیاورد و بطور مداوم از حجم اعتبارات تخصیصی بطور گسترده سخن گفته می شد؛ اما حتی یک مطالعه ، تحقیق و بررسی درمورد صرف این حجم عظیم و بی سابقه اعتباری در افزایش ضریب بهره وری و تولید کیفی و راندمان آن انجام نگرفت.

بارها برای وزیر نوشتیم سری به تاریکخانه آب مملکت و چگونگی تخصیص اعتبارات بلاعوض تا 85 درصد برای پروژه های آبیاری تحت فشار بزنید قبل از آنکه نهادهای خارج از وزارتخانه و ناظران وارد عمل شوند. بعد از تحریم های جدی و همه جانبه ، برای وزیر نوشتیم که راهبرد کشاورزی محدود با استناد به ضریب کیفی تولید واحدها، میزان کم و زیاد نهاده هایی که به رغم محدودیت های ارزی ، وارد شده اند را توزیع کنید .

بارها برای ایشان نوشتیم که بجای طی مسافت های طولانی برای افتتاح یک گاوداری 50 راسی ، خود یا معاونت های مرتبط به بازرگانی را به کشورهای منطقه اعزام کنید تا برای مازاد تولید در مقاطع مختلف بازارسازی و بازاریابی کنند.

بارها برای وزیر نوشتیم برای هر اقدامی که به زندگی مردم و مصرف کنندگان مرتبط است قبل از اقدام و اعلام ، فرهنگ سازی کنید تا همراهی مردم را با خود و سیاست های کشاورزی داشته باشید ؛ بارها نوشتیم حداقل درحدی که خود را اصلاح طلب و متمایل به مشارکت مردم می دانید تشکل ها را در تصمیم گیریها دخالت دهید و قبل از هر تصمیمی نظر آنها را بپرسید، بعضی از تصدی گریها را به آنان واگذار کنید و دهها موضوع و مفاهیم اجرائی و سیاستگذاری دیگر که می توانست کشاورزی را وارد عرصه نوینی در تولید و بازرگانی متصل به آن کند.

در همان ابتدای تخصیص ارز 4200 تومانی مقاله ای مشروح و مفصل استدلالی نوشتیم که الزامی است یک کمیته ارزی توانمند در خود وزارت جهادکشاورزی برای واردات نهاده ها ، بذور و حتی تکنولوژیهای مدرن و تحول ساز در عرصه تولید را از ریاست جمهوری مطالبه کنید و یا در قالب یک لایحه به مجلس ببرید تا تصویب شود ؛ اما چون اعتقادی به همفکری و گوش دادن و پاسخگویی نداشت عدم رعایت این مسائل تمام دستاوردهای ارزشمندش را تحت الشعاع قرارداد زیرا درست این است که حجتی و تیمش دستاوردهای بی سابقه ای در عرصه کشاورزی نیز داشته اند.

توسعه طرح دانه های روغنی به ویژه گسترش کشت کلزا ، طرح ارزشمند توسعه گلخانه ها ، کشت پاییزه چغندرقند ، گرایش به استفاده از بذور اصلاح شده زراعی و وارداتی ، ورود سورگوم به مزارع کشور ، گسترش کشت نشاء ، تکیه بر واردات نژادهای اصلاح شده دام سبک پرتولید با توانایی زایش های بیشتر از دامهای سبک بومی و در این اواخر گسترش مناسبات تجاری و مبادلات با کشورهای اوراسیا به عنوان دالانی برای دورزدن تحریم ها و حرکت های بسیاری از این دست را نباید نادیده گرفت .

در جمع بندی نهایی حجتی اگر گرفتار عمل زدگی افراطی نمی شد و به برنامه ریزی ، سیاستگذاری ، فرهنگسازی و ارتقا آگاهی عمومی ، اجرای قوانین مصوب موسوم به انتزاع یا افزایش بهره وری می پرداخت، استفاده از یک مدیر خلاق در عرصه تحقیقات کشاورزی برای انتقال دانسته ها و علوم مدرن یا نتایج تحقیقات در مزارع بهره می گرفت نیازی نبود که قبل از جلسه استیضاح استعفا دهد و با دستی پر و به اتکا حمایت افکار عمومی می توانست به مجلس برود.

حجتی می توانست با نصب تجهیزات مدرن و به روز دیجیتالی هر سه روز یکبار در اتاقش با هماهنگی مدیران استانی و بعضا" مقامات محلی و در حضور معاونان و مدیران ارشدش ، سرکشی های حضوری را کاهش دهد تا هم به مدیران سازمانهای جهاد کشاورزی در جایگاهی که هستند شخصیت و اقتدار بدهد هم خودش بطور مستقیم در جریان پیشرفت کارها قرارگیرد تا وقت بیشتری را برای سیاستگذاری و برنامه ریزی در مرکز داشته باشد.

در شرایطی که کشاورزی مملکت به اشکال و انحای مختلف مورد هجمه و بی مهری قرارگرفته است حضور بیشتر حجتی در بدنه دولت و در کمیسیونهای مجلس ضروری بود ؛ از سوی دیگر هیچکدام از طرح های ششگانه اولویت دار حجتی بصورت مشروح تدوین و منتشر نشد، هیچ میزگردی برای بحث و مناظره و نقد و بررسی آنچه که انجام می گرفت سازماندهی نشد .

کنفرانس های فرمایشی و نمایشی با چند سخنران خودی برگزار گشت که البته همه اینها ظلم در حق خودش ، همکارانش و کشاورزی مملکت بود حجتی بطور جدی برای مطالبه حقوق کارمندان جهادکشاورزی در سطوح مختلف و بطور جدی یقه دولت به ویژه سازمان برنامه و بودجه را نگرفت ، به واقع برای بدنه مجموعه خود کار جدی انجام نداد؛ گرچه سیاسی کاران و سیاست بازان منافع خود را دنبال می کنند و هر روز یک غائله درست می کردند؛ بهرحال حجتی مظلوم واقع شد ولی آنچه که انجام داده یا می توانست انجام دهد و نداد در تاریخ کشاورزی مملکت به یادگار خواهدماند.

منصور انصاری

کشاورزی آینده جهان

98.9.6