اخبار کشاورزی بین الملل

جنگ پسته میان ایران و آمریکا بر سر کسب رتبه اول تولید

 جمعه 24 فروردین

کشاورزی آینده جهان- فرانک مسعودی

پرورش درخت پسته در ایران سابقه‌ای هزار ساله دارد که پس از انقلاب و به رغم هشت سال جنگ تحمیلی با عراق نیز روند توسعه باغ‌های این محصول متوقف نشد و برعکس، در مسیر توسعه به محصولی استراتژیک در صادرات غیر نفتی ایران بدل گردید.

در فاصله سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹، ایران هنوز به طور متوسط ۴۰ درصد تولید جهانی پسته را در اختیار داشت و سهم آمریکا به ۳۳ درصد رسیده بود. اما از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ شرایط به کلی دگرگون شد به گونه ای که آمریکا به طور میانگین ۴۷ درصد تولید جهانی پسته را انجام داده و سهم ایران به ۲۷ درصد کاهش یافت.

طبق آمار رسمی بین سال‌های ۲۰۲۱تا ۲۰۲۲، ایالات متحده حدود دو سوم (۶۷%) از کل پسته جهان را تولید کرد. ایران با ۱۷%در رتبه دوم و ترکیه با ۱۱%در جایگاه سوم قرار گرفتند. یونان و سوریه مجموعا ۴%سهم تولید را داشتند. حدود ۱%باقیمانده از کشورهای دیگر تامین می‌شود.

داده‌های منتشر شده توسط فائو (خواربار و کشاورزی ملل متحد) نشان می‌دهد که سهم ایران در تولید جهانی پسته در سال زراعی ۲۰۱۹- ۲۰۱۸ به ۷ درصد سقوط کرده است.

این افت تولید، بسیاری از کشورها مانند گرجستان، ازبکستان، آذربایجان، ایتالیا، اسپانیا، چین و استرالیا، قزاقستان ، رومانی و اوکراین را برای افزایش سطح زیر کشت پسته به فکر انداخت، به طوری که تنها در گرجستان ۱۰۰ هزار هکتار زمین مناسب کشت پسته با بهره‌وری حاصل شده در کالیفرنیای آمریکا وجود دارد که در مجموع توان صادرات سالانه ۴.۵ میلیارد دلار «طلای سبز» ایرانی را دارد.

بازده تولید پسته در آمریکا به ازاء هر هکتار ۵ تن است که ۵ برابر بازده باغ‌های پسته ایران است. در این میان برآورد کارشناسان کشاورزی نشان می دهد که همزمان با این که بزرگترین مزارع پسته کالیفرنیا با سرمایه‌گذاری‌های چند میلیارد دلاری در حال توسعه بودند، اقتصاد ایران از جمله صادرات پسته آن پس از انقلاب سال ۱۹۷۹ و به دنبال بروز بحران گروگانگیری دیپلمات‌های ایالات متحده در تهران با تحریم یا وضع تعرفه واردات ۲۴۱ درصدی مواجه بوده است. تحریم‌های اقتصادی گسترده علیه جمهوری اسلامی ایران به ویژه با محدودکردن توسعه و صادرات نفت و گاز، توان تامین مالی سرمایه گذاری های مورد نیاز کشور برای توسعه بخش کشاورزی را محدود کرد.

حتی توافق هسته‌ای ایران با قدرت های جهانی در سال ۲۰۱۵ نیز دوام چندانی نیافت و با خروج یک جانبه آمریکا از آن، بار دیگر تحریم‌های دولت ترامپ علیه اقتصاد ایران، ضمن ایجاد نوسان شدید نرخ ارز، بیمه محصولات صادراتی را افزایش داد تا صادرکنندگان پسته ایران بار دیگر ناچار به واگذاری سهم خود در بازار جهانی به رقبای خارجی به ویژه آمریکا، چین و ترکیه شوند.

تا سال 2020، پیش‌بینی‌های صورت گرفته در مورد بازار جهانی پسته در سال ۲۰۲۰-۲۰۱۹ نشان می‌داد که با وجود پتانسیل عرضه ۲۲۰ هزار تنی پسته توسط ایران، توان عملی آمریکا برای عرضه پسته در بازار جهانی به ۴۴۰ هزار تن خواهد رسید.

به هر حال، با اینکه سالیان سال ایران قدرت برتر تولیدکننده پسته جهان بود، در سال 2010 طبق آمار فائو، آمریکا توانست این جایگاه را از آن خود کند که البته حفظ این جایگاه برای آمریکا بیشتر از چهار سال طول نکشید. سپس بار دیگر ایران این رتبه را پس گرفت، اما نتوانست آن را حفظ کند و بار دیگر در سال ۲۰۱۸جایگاه نخست به ایالات متحده آمریکا رسید.

حال ایران باید مراقب باشد تا رتبه دومی را از دست ندهد و ترکیه که در جایگاه سوم قرار دارد به ایران نرسد.

به گفته مدیر دفتر امور میوه‌های سردسیری و خشک وزارت جهاد کشاورزی، در ۱۰ماهه سال گذشته در مقایسه با مدت مشابه سال پیش از آن، محصول پسته ۵۶درصد از نظر وزنی و ۵۰درصد از نظر ارزشی رشد داشته است.

طبق آمار رسمی بین سال‌های ۲۰۲۱تا ۲۰۲۲، ایالات متحده حدود دو سوم (۶۷%) از کل پسته جهان را تولید کرد. ایران با ۱۷%در رتبه دوم و ترکیه با ۱۱%در جایگاه سوم قرار گرفتند. یونان و سوریه مجموعا ۴%سهم تولید را داشتند. حدود ۱%باقیمانده از کشورهای دیگر تامین می‌شود.

بزرگترین تولیدکنندگان پسته در جهان (۲۰۱۸تا ۲۰۲۲):

در سال ۲۰۱۸، ایران با ۳۳۷ هزار و 815تن و آمریکا با ۳۳۵ هزار و 660تن، به ترتیب مقام اول و دوم را داشتند. چین در آن زمان با ۱۰۶هزار و 155تن در رتبه سوم قرار داشت.

در حال حاضر به‌طور قطع می‌توان گفت که آمریکا، ایران و ترکیه همچنان سه کشور برتر تولیدکننده پسته هستند. با افزایش تولید این محصول، رقابت برای کسب مقام اول همچنان داغ است. این سه کشور در مجموع ۹۰%از سهم کل جهان را به خود اختصاص داده‌اند. ده درصد باقیمانده در این زمان از سوریه، افغانستان، اسپانیا و چند کشور دیگر تامین می‌شود.

در بخش صادرات پسته نیز در حال حاضر، آمریکا بیشترین پسته با پوست را تولید و صادر می‌کند. ایران عنوان دومین تولیدکننده بزرگ پسته با پوست را به خود اختصاص داده است، اما در صادرات مغز پسته پیشرو است.

مزارع و میزان تولید پسته (پنج کشور برتر، اطلاعات سال ۲۰۱۸):

ایران - کل مساحت مزارع پسته در ایران تقریباً ۴۱۱هزار و 432هکتار است که حدود ۴.۱۳۲کیلوگرم (۹.۱پوند) به ازای هر نفر محصول می‌دهد.

ترکیه - تعداد هکتارهای ترکیه در مجموع ۳۶۶ هزار و ۲۱۰هکتار است. آنها حدود ۱.۰۵۲کیلوگرم (تقریبا ۲.۳پوند) از این مغز را به ازای هر نفر تولید می‌کنند.

ایالات متحده آمریکا - ایالات متحده محصول خود را در حدود ۱۱۶هزار و ۹۵۰هکتار کشت می‌کند که در مجموع حدود ۱.۰۲۴کیلوگرم (۲.۲۵پوند) به ازای هر نفر محصول می‌دهد.

سوریه - در مجموع ۵۹هزار و ۹۸۹هکتار از زمین های این کشور زیر کشت پسته است. سوریه حدود ۱.۷۴کیلوگرم (۳.۸۴پوند) از این محصول را به ازای هر نفر تولید می‌کند.

چین - چین حدود ۳۲ هزار و ۲۰۷هکتار زمین دارد که حدود ۰.۰۷۶کیلوگرم (تقریبا ۱۷پوند) به ازای هر نفر محصول تولید می‌کند.

با برداشت آزاد از یورو نیوز فارسی