رسوب نقدینگی بانک کشاورزی در بانکهای تجاری

از سالها پیش همواره این نگرانی وجود داشت که بانک کشاورزی از ساختار یک بانک با تمام ویژگی ها بانکی حسب دستورات دولتی ودر راس آنها وزارت جهادکشاورزی تبدیل به صندوقی برای بخش های مختلف این وزارتخانه شود و ماهیت و عملکرد بانکی خود را از دست بدهد . طی 6 سال گذشته و با توسعه برنامه های اولویت دار وزارت جهاد کشاورزی و خریدهای اجتناب ناپذیر برای ساماندهی بازار و به نوعی تنظیم آن ، بانک کشاورزی به رغم تلاش های موفقیت آمیز در جذب نقدینگی از جامعه شهری در ابعاد خرد و کلان به دخل روزانه مدعیان حمایت از کشاورزی کشور و منابع مالی آن تبدیل شد.

وقوع سیل ، زلزله ، سرمازدگی و آسیب های دیگر اقلیمی همچنین بیماری های اپیدمی در میان دام و طیور ماجرای نگران کننده این فرآیند تبدیلی برای بانک کشاورزی به دخلی سرصحنه را غم انگیزتر می کند.

حکایت غم انگیز و حیرت آور در این است که مثلا" فلان صندوق عشایر پول ارزن می گیرد و یکجای دیگر سپرده گذاری یا حبس می کند تا سودش را بگیرد یا با آن کاسبی کند یا مثلا" طبق اساسنامه خرج کند یا به واجدین شرایط به تدریج وام اعطا کند خلاصه صرف امور خیر نماید! بسیار خوب ، چقدر عالی ! ولی طبق ضرب المثل معروف " آدم خوش معامله شریک مال مردم است" عمل نمیکند خیلی ساده بدهی اش را نمی دهد ، ندارد که بدهد حداقل چنین می گوید! البته چه بسا دارد ولی خوابانیده به حساب تا چه شود که بدهد و البته بانک کشاورزی به این پول برای اینکه به زخم دیگری از زخم های بیشمار کشاورزی مملکت بزند احتیاج دارد.

این پول ارزن رسوب شده در فلان یا بهمان بانک تجاری و چه بسا دهها بانک ، خود در نظام پولی رقیب قدرتمندی برای ضعیف کردن قدرت خرید بانک کشاورزی می شود و ضریب دسترسی بانک کشاورزی را برای عرض اندام و رقابت در ساختار پولی ،مالی ، بازرگانی و تجاری که لامحاله بانک ها به آن دست می زنند بشدت کاهش می دهد ؛ بقولی مصداق یک مثال معنی دار کشاورزی "بیلت را بده تا آبتو ببُرم" می شود.

از این موارد زیاد است ؛ یا در همین بخش دولتی متعهد به کشاورزی و مدعی آن مثلا" در سال 1396 می خواهند سیب درختی را برای حمایت از باغداران و تامین امنیت غذایی در حوزه دو میوه سیب و پرتقال در چارچوب سیاست های درست دولت ، خریداری و انبار و در ایام نوروز با قیمت مناسب برای حمایت از بخشی از مردم با قدرت خرید کم، عرضه کنند ؛ بسیارخوب "برکت الله الا ماشالله" سیاست خوبی است ؛ این اتفاق مبارک رخ می دهد مردم هم راضی هستند ولی همین نهاد حامی کشاورزان و کشاورزی حدود 20 هزار میلیارد تومان پول بانک را پس از دو سال نمی دهد یا می گوید والله ندارم ، صرف کارهای دیگر کرده است یا خوابانیده برای کارهای بعدی پول را همان اول سال گرفته و خواب زمستانی را هم سپری و در عیدی به باغداران می دهد یا در دو یا سه قسط آنهم پیش خرید کرده است و نتیجه پرداختش به باغداران بعضی مواقع تا آخر خردادماه طول می کشد ، در این نوع اتفاق همه راضی اند اما سر بانک کشاورزی یعنی "صاحب مال" بی کلاه مانده است البته این بی کلاهی بانک منبعث از دستور وزیر است . بجز این اگر بانک با فلان نهاد غریبه معامله کند یا وام دهد حداقل مثل سایر بانکها این تبحر و تخصص را دارد که پولش را مطالبه کند و اگر نداد چگونه عمل کند ولی با خودیها جز مدارا کار دیگری نمی تواند انجام دهد.

یک منبع موثق در بانک کشاورزی گفت: پول خرید گندم را در رقمی هنگفت تامین می کنیم که دولت یا وزارتخانه بتواند نقش سازنده ای در این اقدام ملی و ارزشمند ایفاکند و پول گندمکاران را به موقع پرداخت کند اما متاسفانه این پول درشعب بانک کشاورزی افتتاح حساب نمی شود به بانک دیگری می رود و از آنجا به کشاورزان از طریق بانک های تجاری غیرکشاورزی پرداخت می شود ، طبعا" قدرت نقدینگی این بانک ها در عرصه رقابتی افزون می شود.

این منبع گفت: وقتی پول گندم به حساب کشاورزان در یک بانک تجاری غیرکشاورزی واریز می شود تا آنان برداشت کنند غالبا" بخشی از این پول در همان حساب چه بسا برای ماهها می ماند و این در عمل تقویت قدرت نقدینگی بانک های غیر از بانک کشاورزی است.

با این روند تضعیف بانک کشاورزی و در چنین شرایطی طبعا" پرداخت وام کافی به چند جوان کارآفرین که مثلا" یک پرواربندی 1000 راسی را در تاکستان قزوین که به امید درآمد و ایجاد اشتغال برای خود و چند نفر ایجاد کرده اند بسیار دشوار است زیرا نقدینگی بانک کشاورزی در ارقام بالا حبس شده است و رئیس شعب بانک قزوین برای تکمیل پروژه این واحد که 600 راس دام خود را می خواهد به 1000 راس برساند، می گوید : "شرمنده ایم منابع نداریم " .

کثرت این فرایند و تکرار آن چهره بانک های تجاری را دست به نقد و بانک کشاورزی را در عرصه های کوچک پرداخت وام های اشتغال زا ناتوان و چه بسا ناکارآمد ترسیم کند.

در جمع بندی و تحلیل نهایی کشاورزی آینده جهان(کاج) بر این باور است که این وضعیت عمومیت یافته است و منابع بانک کشاورزی را تحلیل می برد و به مثابه "یکی بر سر شاخ و بُن می بُرید" شرایطی را برای کشاورزی کشور فراهم می سازد که ضریب استفاده بهینه از نقدینگی در کشاورزی را بشدت با افت و فروریزی مواجه خواهدکرد؛ بانک کشاورزی روز به روز ضعیفتر میشود و بانک های تجاری را در میدان رقابتی نابرابر در عرصه های پولی و مالی به زیان کشاورزان و کشاورزی مملکت از آن خود می کنند .

همه کارشناسان به خوبی می دانند که بانک های تجاری کمترین رغبت را برای اعطای وام و تسهیلات به بخش کشاورزی و حتی صنایع مرتبط به آن دارند و حتی تکلیف شورای پول و اعتبار را در تخصیص 25 درصد از مانده تکلیفی خود برای بخش کشاورزی را طی 20 سال گذشته رعایت نکرده اند، پس لازم و ضروری است که در سیاست های جدید که طی دو ماه گذشته توسط مهندس کشاورز و در حوزه " کشاورزی بازار محور"، "تقاضا سامانه قراردادی" اعلام شده دستورالعمل جدی برای پایش این روند تخریبی و اتلاف منابع پولی بانک کشاورزی صادر شود، جز این کمیسیون کشاورزی مجلس که البته خود نیز در ایجاد این وضعیت چندان هم بی تقصیر نیست مصوبه ای را برای کنترل دولت از جمله وزارت جهادکشاورزی برای کاهش مصارف شرکتها یا نهادهای وابسته برای این شیوه بهره گیری از منابع بانک کشاورزی در صحن علنی عرضه کند.

منصور انصاری

کشاورزی آینده جهان(کاج)

98.11.7