بررسی و تحلیل روند تراز بازرگانی خارجی بخش کشاورزی

کشاورزی آینده جهان (کاج)، مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، «چکیده آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی در سه‌ماهه بهار 1399» را با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی و صنایع غذایی داده‌های آمار گمرک ایران تهیه و برای اطلاع‌رسانی به فعالان اقتصادی و پژوهشگران ارائه کرد.

در این گزارش اطلاعات تجارت محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سه‌ماهه بهار 99 با داده‌های سالیانه هفت سال گذشته (سال‌های 92 الی 98) مورد مقایسه قرار گرفته و در آن واردات محصولات اساسی کشاورزی و صنایع غذایی، صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی و تراز تجاری دوماهه سال 1399 با مدت مشابه سال‌های قبل نیز مقایسه شده است.

صادرات

در سه‌ماهه بهار 1399، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 2 هزار و 70 تن و به ارزش یک میلیارد و 250 میلیون دلار است که ازنظر وزن 9.4 درصد و ازنظر ارزش 19.6 درصد کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمارها، ارزش صادرات سه‌ماهه سال 1399 نسبت به مدت مشابه سال قبل 3.9 درصد کاهش داشته و در مقایسه با متوسط شش سال منتهی به 1397 نیز 8.6 درصد کاهش دارد.

اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع سبزی و صیفی و محصولات جالیزی به ارزش 350 میلیون و 600 هزار دلار با سهم 28 درصد، انواع میوه‌های درختی به ارزش 346 میلیون و 500 هزار دلار با سهم 27.7 درصد، شیر و فرآورده‌های آن به ارزش 109 میلیون و 700 هزار دلار با سهم 8.8 درصد، انواع شیرینی‌ها و شکلات‌ها به ارزش 73.9 میلیون دلار با سهم 5.9 درصد، ماهی و میگو به ارزش 44.6 میلیون دلار با سهم 3.6 درصد، زعفران 38.6 میلیون دلار با سهم حدود 3.1 درصد، انواع آبمیوه و کمپوت 38.2 میلیون دلار با سهم 3.1 درصد، رب گوجه‌فرنگی 32.2 میلیون دلار با سهم 2.6 درصد، انواع نان (خشک، سوخاری و ...)14 میلیون دلار با سهم 1.1 درصد و انواع خمیرهای غذایی 13.7 میلیون دلار با سهم 1.1 درصد، از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده است.

متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی 604 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور (290 دلار)108 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در سه‌ماهه سال 99 بالغ‌بر 141 هزار و 658 ریال بوده که نسبت به سال قبل (98 هزار و 138 ریال) 44.4 درصد افزایش داشته است.

واردات

مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سه‌ماهه بهار 99، حدود 68 هزار تن به ارزش 2 هزار و 615 میلیون دلار بوده که به ترتیب ازنظر وزن 77.3 درصد و ازنظر ارزش 34.3 درصد کل واردات کشور را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت حدود 32 درصد کمتر از سال قبل و درمجموع نیز 1.1 درصد کمتر از میانگین شش سال منتهی به سال 1397 بوده است.

اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دوماهه سال 99، شامل ذرت به ارزش 587.9 میلیون دلار با سهم 22.5 درصد، گندم به ارزش 537.4 میلیون دلار با سهم 20.6 درصد، کنجاله به ارزش 148.8 میلیون دلار با سهم 5.7 درصد، برنج به ارزش 208.2 میلیون دلار با سهم 8 درصد، روغن نباتی به ارزش 138.8 میلیون دلار با سهم 5.3 درصد، دانه سویا به ارزش 169.7 میلیون دلار با سهم 6.5 درصد، قند و شکر به ارزش 152.1 میلیون دلار با سهم 5.8 درصد، جو به ارزش 130.3 میلیون دلار با سهم 5 درصد، انواع میوه به ارزش 98.9 میلیون دلار با سهم 3.8 درصد، چای به ارزش 68.9 میلیون دلار با سهم 2.6 درصد و گوشت قرمز به ارزش 59.5 میلیون دلار با سهم 2.3 درصد، از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که درمجموع حدود 95 درصد ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی را شامل می‌شوند.

متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در سه‌ماهه سال 1399، 379 دلار است که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (854 دلار) حدود 56 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 42 هزار ریال بوده که نسبت به سال قبل تغییری نداشته است.

تراز تجاری

تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سه‌ماهه بهار 1399 منفی یک میلیارد و 365 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 46 درصد بهبود نشان می‌دهد (ارزش صادرات 3.9 درصد و ارزش واردات حدود 31.7 درصد کاهش داشته است) کسری تراز تجاری سه‌ماهه سال 99 نسبت به میانگین شش سال منتهی به 1397 که منفی یک میلیارد و 277 میلیون دلار بوده، 6.8 درصد کسری داشته است.

تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سه‌ماهه سال 1399 و مقایسه آن با مدت مشابه سال‌های 92 الی 98

نهاده‌های کشاورزی

آفت‌کش‌ها

در سه‌ماهه سال 99، جمعاً 2 هزار و 824 تن و 100 کیلوگرم آفت‌کش به‌صورت آماده مصرف و هزار و 282 تن و 700 کیلوگرم به‌صورت تکنیکال وارد کشور شده که در مقایسه با سال قبل، آفت‌کش‌های آماده مصرف حدود 66 درصد و تکنیکال‌ها حدود 79 درصد کاهش نشان می‌دهد. درمجموع با تبدیل آفت‌کش‌های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 2.5) می‌توان نتیجه گرفت که در سه‌ماهه سال 99 مقدار واردات آفت‌کش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 74 درصد کاهش دارد و در این رابطه سهم کاهشی علف‌کش‌ها 78.7 درصد، حشره‌کش‌ها 77 درصد و قارچ‌کش‌ها 75.4 درصد بوده است.

جمع کل ارزش آفت‌کش‌های وارداتی در سه ماه نخست سال 1399 بالغ‌بر 33.6 میلیون دلار است که 67.3 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است.

در سه ماه نخست سال 99 مقدار هزار و 53 تن و 800 کیلوگرم آفت‌کش آماده مصرف و 65.2 تن آفت‌کش تکنیکال جمعاً با ارزش یک‌میلیون و 933 هزار و 800 دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ازنظر مقدار آماده مصرف 7.8 درصد افزایش و تکنیکال 58 درصد کاهش داشته و ازنظر ارزش نیز درمجموع 9.8 درصد کاهش دارد.

کودها

کل واردات کودها در سه ماه نخست سال 99 بالغ‌بر 17.8 هزار تن با ارزش 18.1 میلیون دلار بوده که در مقایسه با سال قبل ازنظر وزنی 87.5 درصد و ازنظر ارزش 74.9 درصد کاهش نشان می‌دهد. در بین انواع کودهای وارداتی کود NPK حدود 17.2 درصد افزایش داشته اما کودهای فسفره 100 درصد، کودهای پتاسه 82.3 درصد، میکرو 80.8 درصد و کودهای ازته 64.9 درصد به ترتیب ازنظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته‌اند.

در سه ماه نخست سال 99 مقدار 882.4 هزار تن کود باارزش 157 میلیون دلار صادر گردیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ازنظر مقدار 11 درصد و ازنظر ارزش 13.9 درصد کاهش داشته است. ضمناً بیش از 90 درصد مقدار کودهای صادراتی کود اوره بوده است.

بذر

درمجموع کل واردات بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی در سه ماه نخست سال 1399 بالغ‌بر 2534 تن با ارزش 41.3 میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل ازنظر وزنی 28.2 درصد و ازنظر ارزش 13.4 درصد کاهش نشان می‌دهد. از بین بذور مهم مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش 98.9 درصدی، بذر چغندرقند با کاهشی 46.7 درصدی و بذر ذرت با کاهش 63.4 درصدی روبرو بوده است، اما بذر یونجه و شبدر با 44.1 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته‌اند.

در سه ماه نخست سال 99 جمعاً مقدار 1686.1 تن بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی با ارزش 2.7 میلیون دلار صادر شده که کلاً مربوط به سایر اندام‌های تکثیر شونده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ازنظر مقدار 41.8 درصد و ازنظر ارزش 39 درصد کاهش نشان می‌دهد.