شناخت بیشتر از سازمان تجارت جهانی W.T.O و بازرگانی جهانی کشاورزی
بارها در اخبار رسانه ها و گفتار سخنرانان در محافل بازرگانی از سازمان تجارت جهانی W.T.O به عنوان سازمان تعیین کننده در عرصه اقتصاد و بازرگانی کشاورزی یاد میشود، حتی بحث و گفتگوهای زیادی در مورد مخالفت آمریکا برای ورود ایران به این سازمان صورت می گیرد.
جایگاه جهانی این سازمان چیست؟ چه نقشی در توسعه تجارت کالاها و محصولات کشاورزی دارد؟ چرا کشور ما تاکنون نتوانسته است که از ابزارهای این سازمان جهانی برای پیشبرد اهداف صادراتی خود استفاده کند؟ اختلاف درونی این نهاد بین المللی از کجا آغاز شده است؟
انتقادی که به کشورهای اروپایی و آمریکایی در مورد رعایت یا عدم رعایت تعرفه ها یا کمک های بزرگی که به کشاورزی خود می کنند تا عرصه رقابت کالاهای کشاورزی کشورهای در حال توسعه به ویژه آفریقایی و آمریکایی لاتین را محدود کنند و موضوعات دیگری را بصورت خلاصه می توان در مقاله فشرده زیر مطالعه کرد.
سازمان تجارت جهانی، تاریخچه و جایگاه
ایده برپایی یک سازمان بین المللی تجاری، ابتدا در کنفرانس برتون وودز بررسی شد. اما این طرح بلندپروازانه ، با طرح محدودتری با عنوان توافق عمومی تعرفه و تجارت(GATT) جایگزین شد. عنوان گات به گونه ای است که تصور می شود این توافق یک بار صورت گرفته و پایان یافته است، در حالیکه گات در عمل به روندی از مذاکرات تبدیل شد.
در دوره پس از جنگ جهانی دوم این تصور رواج یافت که رکود بزرگ دهه 1930 و سیاست حمایت گرایی کشورها، نقش عمده ای در بروز جنگ داشته است. در همین راستا، گات کوششی بود برای تقویت تجارت بین المللی از راه کاهش موانع تجارت.
اعضای گات نخستین بار در سال 1947 با یکدیگر دیدار کردند و سپس این دیدارها در چارچوب دوره ها یا رشته هایی از توافقات ادامه پیداکرد تا شمار بیشتری از کالاها در محدوده توافقات گات قرار گیرند.
در خلال دور اروگوئه در سالهای 1986-94 ، چنین تصمیم گرفته شد که سازمان تجارت جهانی به عنوان یک سازمان رسمی تر جایگزین گات شود و بر عملکرد نظام تجاری جهان نظارت کند. سازمان تجارت جهانی سه وظیفه اصلی برعهده دارد.
- نخست اینکه چارچوبی سازمانی و قانونی برای شیوه کار تجارت جهانی پدید آورد.
- دوم اینکه عرصه ای را فراهم کند تا در آن مسائل تجاری بین المللی بررسی و خط مشی های لازم برنامه ریزی شوند.
- سرانجام اینکه این سازمان سازوکاری را برای حل اختلافات میان اعضا ، ارائه می کند.
دور مذاکرات سازمان تجارت جهانی با عنوان توسعه در سال 2001 در دوحه آغاز شد، اما در اجلاس بعدی در سپتامبر سال 2003 در کانکون مکزیک این دور مذاکرات شکست خورد . در حادثه ای که می توان آن را رخدادی دانست ، « گروه 21» متشکل از کشورهای در حال توسعه و با هدایت برزیل ، هند و چین، از شرکت در بحث های موسوم به برنامه سنگاپور که نخستین بار در اجلاس سنگاپور در سال 1996 مطرح شده بود ، خودداری کردند. این برنامه به سرمایه گذاری و تدارک دولت در این زمینه می پرداخت. این کشورها خاطرنشان کردند که پیش از بحث در این باره ، ابتدا باید مساله یارانه های اتحادیه اروپا و ایالات متحده به شیوه ای رضایت بخش حل شود.
عملکرد ضعیف مسئولین سازمان تجارت جهانی (WTO) و بی اعتنایی قدرتهای بزرگ اقتصادی جهان به قوانین این سازمان و از همه مهمتر عدم تحقق اهداف آن طی ۲۳ سال گذشته، همگی بیانگر این واقعیت تلخ است که ریشه های این سازمان سست شده و در نتیجه نابودی و انحلال سازمان تجارت جهانی محتمل است.
اتفاقات رخ داده در جهان طی روزهای اخیر نقش سازمان تجارت جهانی را کمرنگ تر از گذشته نمایان کرد. حال چنانچه هر یک از طرفین جنگ تجاری یعنی چین و آمریکا بخواهند از همدیگر به سازمان تجارت جهانی شکایت کنند، رسیدگی به این شکایت دست کم یک سال طول می‌کشد که در این مدت زمان نسبتا طولانی، نه تنها اوضاع این دو کشور و تنش بین آنها بیشتر خواهد شد بلکه قطعا درگیری‌های دیگری نیز بین سایر کشورها به وقوع خواهد پیوست.
عملکرد ضعیف و بی تحرکی مسئولین سازمان تجارت جهانی و همچنین بی اعتنایی قدرتهای بزرگ اقتصادی جهان به قوانین این سازمان و از همه مهمتر عدم تحقق اهداف آن طی ۲۳ سال گذشته، همگی بیانگر این واقعیت تلخ است که متأسفانه ریشه های این سازمان سست شده و در نتیجه نابودی و انحلال سازمان تجارت جهانی WTO محتمل است؛ مگر اینکه مسئولین این سازمان و مقامات کشورهای عضو در اقدامی عاجل و ضربتی، سازمان تجارت جهانی را مجددا خانه تکانی کرده و بین خود عهد کنند که به قوانین مصوب آن احترام گذاشته و در جهت تقویت WTO از هیچ کوششی دریغ نکنند؛ در غیر این صورت در آینده ای نه چندان دور باید منتظر انحلال این سازمان بود.
هواداران بر این باورند که سازمان تجارت جهانی یک سازمان فنی مبتنی بر قواعد مشخص است و خاطرنشان می کنند که همه اعضا در انجا یک رای دارند.بنابراین در مقایسه با بانک جهانی و صندوق بین المللی پول،جهان در حال توسعه می تواند مواضع خود را به شیوه ای رساتر اعلام کند که نمونه آن در اجلاس کانکون مشاهده شده است. با این حال،منتقدان می گویند نابرابری های نظام جهانی ، در درون این سازمان تنیده شده است.
کشورهای فقیر مشارکت در رویه ها و اقدامات سازمان را پرهزینه می بینند، در حالیکه به گفته سازمان های غیردولتی مخالف ، بخش عمده تصمیمات سازمان در «پشت صحنه» گرفته می شوند. انتقاد بنیادی تر این است که حتی اگر سازمان در ظاهر برپایه قواعد مشخص و برابری قدرت اعضا عمل کند، همچنان این امکان برای کشورهای ثروتمند وجود دارد که در راستای منافعشان در نظام سازمان دستکاری کنند و برنامه آزادسازی تجاری را در مسیر منافع خود پیش ببرند.
