سلاطین قاچاق زعفران و نابسامانی بازرگانی خارجی آن

پیش از آنکه بخواهیم به گفته مهندس حجتی وزیر جهاد کشاورزی در نشست صبحانه کاری با بازرگانان صادر کننده در اتاق بازرگانی مورخه 24 مهرماه گذشته استناد کنیم که بیان داشت زعفران ایران به افغانستان قاچاق و از آنجا بسته بندی و به اروپا صادر می شود و این برای کشور فاجعه و وحشتناک است، می خواهیم با تحلیل گفته های مسئولان در مورد زعفران از دی ماه گذشته تاکنون پرسش هایی را مطرح کنیم که اتفاقاتی از جمله آنچه وزیر در مورد قاچاق زعفران می گوید کمتر رخ دهد یا حداقل نظارت بیشتری بر این کالای ارزشمند کشاورزی در جهت منافع کشاورزان زعفران کار و منافع ملی صورت گیرد.

پرسش اصلی این است که به راستی سلاطین قاچاق زعفران چه کسانی هستند؟ آیا وزیر از دست چند کوله بر پراکنده قاچاقچی زعفران گله مند است یا آنچه که اتفاق افتاده و می افتد و به گفته ایشان فاجعه و وحشتناک است، فراتر از این است؟ حجم زعفرانی که غیر قانونی و به صورت قاچاق سازمان یافته از کشور خارج و به چند برابر قیمت خریداری شده از کشاورزان، فروخته می شود چقدر است؟ ریشه این قاچاق در کجاست که موجب یغمای دسترنج کشاورزان زعفران کاری می شود که از سود هنگفت ارزی حاصل از تولید خود نصیب چندانی نمی برند؟ آیا وزیر بعد از این گفته، دستوری برای پیگیری و ردیابی این قاچاق از مبدا تولید و جمع آوری داده است؟ زیرا این قاچاق نه تنها موجب تضعیف کشاورزی مملکت می شود بلکه به منافع ملی و درآمدهای ارزی کشور نیز لطمه می زند.

اینکه گفته می شود ایران با تولید 365 تن زعفران یعنی 88 درصد کل تولید جهان جایگاه نخست را دارد و سایر کشورهای تولید کننده با فاصله ای بسیار زیاد در مقام های دوم، سوم و چندم قرار دارند با آنچه که موجب وحشت وزیر شده است و به صورت حمل چمدانی در بسته های کوچک غیرتجاری از سوی چند شرکت عمده صادر کننده در بازارهای مختلف بدون ذکر نام ایران از مبادی رسمی خارج و به نازل ترین قیمت به دیلرها فروخته می شود، می تواند آبروی ایران را به عنوان دارنده مقام نخست تولید کننده زعفران حفظ نماید؟

اینکه با افتخار، این مقام به راستی «نخستین» اعلام می شود و در پی آن گفته می شود ایران به رغم تولید 88 درصد کل تولید دنیا فقط 5 درصد از سهم بازار جهانی را به نام و برند ایران دارد، باز هم موجب افتخار است؟ چه کسانی مسئول هستند و برای ایفای این نقش و افزایش سهم ایران دربازارهای جهانی چه کار سازمان یافته بازرگانی صورت گرفته و یا قرار است صورت بگیرد؟ آیا این وضعیت اسف بار که چندین سال است ادامه یافته، هیچ سوالی برای نهادهای ناظر و بالادست یا مثلا کمیسیون تحقیق و تفحص مجلس را برنمی انگیزد؟ آیا مدیر عامل جوان یکی از تعاونی های زیرمجموعه سازمان مرکزی تعاون روستایی که در بهمن ماه گذشته در یک مصاحبه اختصاصی با «مجله صنایع زیرساخت های کشاورزی» می گوید: با خرید متمرکز 60 تن زعفران درصدد هستیم با قدرت، وارد بازار جهانی شویم و علاوه بر افزایش قیمت جهانی زعفران با شیوه فروش به مصرف کنندگان عمده که دلال (دیلر) نیستند قیمت جهانی زعفران را به نفع منافع ملی و کشاورزان افزایش دهیم، توانستند تاثیری هر چند اندک در افزایش سهم ناچیز 5 درصدی بازار جهانی زعفران با نام و هویت ایران بگذارند؟ اصولا این 60 تن زعفران را چه کار کردند؟ چگونه فروخته شد؟ به چه کسی داده شد؟ ارزش افزوده آن به کجا رفت؟ چرا گزارش این فعالیت بازرگانی که با افتخار و به عنوان یک موفقیت کم سابقه از آن یاد می شد به صورت شفاف با مطبوعات در میان گذاشته نشد؟ اینکه یک مشاور وزیر و مجری پیشین طرح گیاهان دارویی در یک نشست خبری در بهمن ماه گذشته و در حضور خبرنگاران بر خلاف تمامی ضوابط و عرف متداول سه بار از یک شرکت صادر کننده زعفران در حد تبلیغ و بازاریابی و به خوبی با ذکر نام یاد می کند را، چگونه با وضعی که وجود دارد می توان تعبیر و تفسیرکرد؟ اینکه مدیر عامل پیشین سازمان مرکزی تعاون روستایی که مدت کوتاهی هم در این سمت بود بعد از اینکه در یک نشست به گفته وزیر، برای عدم عرضه زعفران در بورس عمل نکرد بلکه بلافاصله بخشی از زعفران جمع آوری شده را در بورس عرضه کرد رابطه ای با قاچاق زعفران یا وضعیت نابسامان بازرگانی آن دارد؟ آیا مدیرعامل کنونی سازمان مرکزی تعاون روستایی نیز که تاکنون نگرش هایی تحول گرایانه ارائه داده است و در آخرین مصاحبه خود ضمن تایید همین آمار تولید زعفران، از صدور حدود 250 تن این محصول به ارزش 352 میلیون دلار سخن گفته است و قیمت جهانی زعفران را نیز رقمی میان 970 تا 1300 دلار برای هر کیلو ارزیابی می کند، اطلاعاتی از آمار صدور زعفران در گمرک یا سامانه پیمان سپاری نیما و بازگشت این مقدار دلار که چه بسا بیشتر هم باشد به داخل کشور دارد؟ آیا شرکتی که از سوی ایشان، امسال هم چون سال گذشته مامور خرید زعفران به قیمت توافقی و حمایتی شده است در پایان می تواند یا می خواهد عملکرد خود را، نه چون پارسال فقط بر اساس آنچه خریده و جمع آوری کرده است، بلکه با تحلیل فروش، تاثیر آن بر بازار داخل و خارج و بهبود زندگی پر از رنج کشاورزان زعفران کار به صراحت با افکار عمومی در میان بگذارد؟ بنابراین، موضوع قاچاق زعفران در کنار این پرسش ها معنی دار است، زیرا حتی در شکل رسمی و تعریف شده صادرات زعفران هم ظاهرا پیمان سپاری، برند سازی و حضور با هویت ایرانی وجود ندارد. فراتر از آن شنیده می شود در کنار فعالیت های نیمه دولتی، شرکت های با شناسنامه و بدون شناسنامه، موضوع صادرات زعفرانی که ارزان خریداری می شود و چند برابر قیمت در بازارهای جهانی خریدار دارد را دنبال می کنند.

انتظار می رود شیوه حضور و دخالت این بخش، نردبانی برای صادر کنندگانی که تلاشی برای ارتقا کیفیت و قیمت تجاری زعفران در بازارهای جهانی نمی کنند، نباشد!

پاسخ به این پرسش ها و چالش هاست که امکان بررسی همه جانبه قاچاق زعفران را تا حدودی فراهم می سازد.

منصور انصاری

12 آذر 1397

و اما چند سوال از نمایندگان مجلس ...

1.آنچه که وزیر در جلسه 24 مهرماه در اتاق بازرگانی می گوید واقعیت دارد؟ آیا وزیر دچار توهم شده است ؟ شما به عنوان نماینده مجلس و عضو کمیسیون کشاورزی در این مورد نظرتان چیست؟ چقدر این موضوع اطلاع دارید؟

2.به نظر شما به عنوان یک مطلع و نماینده مردم ، آیا قاچاق زعفران بصورت متمرکز و سازمان یافته صورت می گیرد و حدس می زنید حجم آن چقدر است؟

3.این کار چقدر به منافع کشاورزان و منافع ملی آسیب وارد می سازد؟

4.آیا شما به عنوان نماینده مردم در مورد این موضوع و در مناطق زعفران خیز از مسئولان و دست اندرکاران ، در امور تولید جمع آوری و عرضه به بازار پرسش کرده اید؟

5.کشور ما باید چه اقداماتی انجام دهد که جایگاه خود را در عرصه بازار جهانی پیداکند؟ با عنایت به اینکه 88 ردصد زعفران جهان در ایران تولید می شود.

6.چرا ما که 88 درصد تولید زعفران جهان را داریم به گفته مسئولان مرتبط فقط 5 درصد کل بازار جهان را با نام ایران و برند زعفران ایرانی در دست داریم؟ اشکال از مجلس است یا دولت ، پاسخگو کیست؟

7.گفته شد سال گذشته 60تن زعفران بصورت متمرکز خریداری شد؛

بر سر این 60تن زعفران چه آمد؟

در بازارهای داخلی به چه قیمتی و چگونه عرضه شد؟

در بازارهای خارجی با چه قیمتی؟ پولش کجاست؟

چه میزان این پول صرف آموزش و فرهنگ سازی ، بازاریابی و ارتقا آگاهی عمومی شده است؟ چند مقاله و گزارش در رابطه با کیفیت زعفران ایران در مطبوعات داخلی و خارجی چاپ شد.

8. در نهایت اگر قاچاق این کالای ارزشمند ارزآور اتفاق افتاد و خواهد افتاد چطور جلوی آنرا بگیریم و از گسترش آن جلوگیری کنیم؟

9.چه شرکتهای دولتی یا وابسته به دولت در خرید و فروش زعفران ایفای نقش می کنند؟ آیا در مورد صحت و سقم این گفته وزیر از آنان پرسش شده است؟