تنظیم بازار میوه شب عید با "میدان دادن" به میدانداران و حذف باغداران

دکترحسن روحانی رئیس جمهور در مصاحبه دوساعت و نیم خود با خبرنگاران داخلی و برخی از خبرنگاران خارجی در بعدازظهر یکشنبه 27 بهمن ماه گذشته در رابطه با عدم همراهی مجلس با دولت به یکی از مصادیق خواسته های خود که به صورت لایحه به مجلس ارائه داد ولی با مخالفت نمایندگان مواجه شد تشکیل یک وزارت مستقل بازرگانی جدا از وزارت جهاد کشاورزی و حتی صنعت، معدن و تجارت بود، رئیس جمهور کوتاه و مختصر درهمین مصاحبه گفت: من می دانم که تشکیل یک وزارت مختص بازرگانی دراین شرایط ( تحریم ها) چقدر در جهت منافع کشور است. تردیدی نیست که نگاه رئیس جمهور با افزودن این جمله آخر در تشکیل چنین وزارت خانه ای تلویحا" بر واردات تاکید دارد.

تجربه تاریخی بازرگانی کشور به سمت واردات است

اگر جز این بود در اهمیت ایجاد این وزارتخانه در شرایط کنونی برقید صدور مازاد محصولات اعم از صنعتی و یا کشاورزی اشاره می کرد، اصولا این دیدگاه که بر ایجاد یک وزارت خانه مستقل بازرگانی تاکید دارد در بهترین شرایط این است که واردات حرفه ای و تخصصی برای اداره امور کشور برای تامین نیازمندیهای مردم در تمامی زیربخش های مختلف بسیار بهتر از تکیه بر تامین این نیازمندیها در داخل است البته این دیدگاه اگر تدقیق و تعریف شود در مواردی هم جنبه های مثبت و سازنده ای دارد، بخصوص در عرصه زیرساخت ها و تکنولوژیهای پیشرفته.

مثلا درعرصه کشاورزی واردات تکنولوژی بذرهای انواع صیفی وسبزی و غلات یا درختچه های اصلاح شده میوه و گل و گیاه و درحوزه صنعتی دستگاههای مدرن توام با آخرین تکنولوژی های روز با بهره دهی بالا، خوب است اما متاسفانه تجربه سالیان متمادی از دهه 40شمسی تاکنون آشکار می سازد که بخش عمده ای از واردات در آسانترین شکل آن یعنی واردات "کالاهای نهایی ساخته شده مصرفی" اعم از لوکس و تجملاتی یا مثلا ضروری و عاجل بوده است.

نظارت بر عملکرد صمت در خرید سیب و پرتقال شب عید

اگر در این بحث پردامنه و پرمناقشه نظری بگذریم و آن را به حوزه جزئی درحال عمل و زیان‌آور برای منافع دراز مدت کشور تقلیل دهیم.

همین واگذاری خرید، انبار، توزیع و عرضه سیب و پرتقال شب عید توسط وزارت صمت بدون حضور وزارت جهادکشاورزی است.

شاید این بحث به عنوان نمونه رئیس جمهور و طرفداران ایجاد یک وزارت بازرگانی مجزا در بخش کشاورزی را متقاعد کند که نباید از رد لایحه این وزارتخانه توسط نمایندگان مجلس زیاد به دل بگیرند.

انحصار در خرید پرتقال

همین واگذاری و کنارزدن تولیدکنندگان می تواند درس آموز باشد زیرا به دلایلی درعرصه کشاورزی غیرتخصصی و حداقل برای تقویت کشاورزی چندان مفید و جانبدارانه نیست.

بخش بازرگانی وزارت صمت بخش کشاورزی را در این خرید تعیین کننده بکلی حذف کرده است و بجای معامله با کشاورزان و تشکل های آنان وارد ارتباط با میدان داران در شهرهای بزرگ شده است و خرید را از آنان انجام داده است.

مثلا" گفته می شود برای خرید پرتقال با یک نفر وارد معامله شده است که رابطه ای یکدست و قطعی با بخش بازرگانی وزارت صمت برقرارکرده است؛ معامله ای انحصاری ، نفوذناپذیر و بدون رقیب و خریدی بدون تشریفات مناقصه ، مثلا" پرتقال به قیمت 4850 تومان.

حال آنکه سال گذشته پرتقال از اتحادیه ها و تشکل های مرکبات شمال و توسط اتحادیه مرکزی تعاون روستایی به قیمت 4200 تومان خریداری شده است که البته این افزایش قیمت منطقی است اما خرید پرتقال امسال توسط ترکیبی از مدیران و مسئولان شمالی و شمال کشور بدون تکیه بر پرتقال جنوب در حال انجام است.

از سوی دیگر در حالی که قیمت خرید پرتقال امسال افزایش یافته ، قیمت خرید سیب نسبت به پارسال به شدت کاهش یافته است چرا و به چه دلیل مشخص نیست یا هم اکنون و به رغم بازبودن دریچه صادرات برای سیب ، بازار داخلی این محصول با رکود مواجه شده است و قیمت آن به زیان باغداران افت کرده است.

دست اندرکاران خرید میوه شب عید از جنس کشاورزی و کشاورزان نیستند

حال با فضایی روبرو هستیم که مجموعه نهادهای اعم از خریدار، مباشر خرید و نهاد نظارتی (تعزیرات) جملگی در یک سمت قرار گرفته اند و هیچکدام از جنس کشاورزی و کشاورزان نیستند؛ حتی نظر مشورتی باغبانی کشور به عنوان متولی تولید ، تشکل های باغداران اعم از اتحادیه های مرتبط با سیب و پرتقال و انجمن های آنان لحاظ نشده است. آنچه که بحش بازرگانی وزارت صمت به لحاظ جایگاه تخصصی خود در نظر گرفته است ، خرید بسیار ارزان کالا حتی اگر به زبان کشاورزان و باغداران سیب و مرکبات باشد و عرضه آن به جامعه مصرف برای رضایت آنان بی آنکه توجه شود تولید پایه و مایه تامین منافع مصرف کنندگان در درارمدت است.

نادیده گرفتن کشاورزی و کشاورزان از سوی وزارت صمت

برای وزارت صمت ضرر و زیان باغدار سیب اصلا" مهم نیست زیرا درکی تخصصی و همه جانبه از فرآیند پرمرارت باغداری و تولید سیب ، ریسک های تغییرات ناگهانی اقلیمی و هزینه های باغداران و حفظ و نگهداری این محصول تا عرضه به بازار ندارد و برایش اصلا" مهم نیست که چه بر سر کشاورزی مملکت می آید.

حال اگر دلارهای نفتی فراوان و امکان انتقال آن از طریق سامانه های بانکی وجود داشت و کشاورزی هم از بین می رفت دولتها (چه این دولت و چه دولت بعدی) می توانند با ضرب و زور دلار ارزان در قالب یک وزارت بازرگانی تخصصی و حرفه ای کمبودها را با واردات جبران کند ولی در حال حاضر چنین خبری نیست !

"میدان دادن" به میدان داران بجای تولیدکنندگان و کشاورزان

پس باید جامعه مصرف را با حفظ جامعه تولیدکنندگان کشاورزی توامان راضی و سرپا نگه داشت؛ به عبارتی در اولین تجربه بازرگانی دولتی توسط صمت ، رویکرد "میدان دادن" به میدان داران بجای تولیدکنندگان و کشاورزان باغدار و یا تشکل های صنفی و اتحادیه های آنان است.

به واقع تشکل های کشاورزی بطور کامل حذف شده اند و واسطه های قدرتمند جای آنان را گرفته اند و این رویکرد در جهت منافع کلی کشور نیست؛ گرچه در کوتاه مدت ممکن است یک عملکرد بازرگانی مقرون به صرفه برای دولت باشد.

کشاورزی آینده جهان (کاج)

منصور انصاری

98.11.30