فرایند تجربه دوم انتخاب یک وزیر دانشگاهی

اگر بپذیریم که تجربه و درس آموزی از آن، یکی از راه های شناخت برای اتخاذ تصمیم است و حتی جهت گیری نسبت به این یا آن موضوع مشابه است، باید یادآور شویم وزارت جهاد کشاورزی و کشاورزی کشور قبلا یک بار وزارت شخصیتی دانشگاهی آن هم با درجه دکترای اقتصاد را تجربه کرده است؛ شخصیتی با حسن نیت، سلامت و پاک دستی که حتی بعد از تغییر دولت، حرف وحدیثی در پی نداشت. اما به رغم این ویژگی ها، بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان و دلسوزان کشاورزی، این دوره را دوره ای تلخ و ناموفق ارزیابی می کنند.

گرچه خیلی ها در ابتدا فکر می کردند با قرار گرفتن یک شخصیت دانشگاهی در راس وزارت جهاد کشاورزی، کشاورزی کشور متحول می شود و سطح عملکرد و اجرا و برنامه ها و سیاست گذاری ها ارتقا خواهد یافت ولی برعکس، از این دوره چهار ساله به رغم اعتبارات نسبتا خوب و کافی، دستاورد برجسته ای نه تنها در اجرا بلکه در طرح ها و برنامه ها به یادگار نمانده است.

نوعی تفرعن و از بالا به موضوعات نگریستن بر وزارتخانه حاکم شد، رابطه میان وزارتخانه با مجلات تخصصی و بخش عمده ای از رسانه ها تقریبا قطع شد، به جز تعداد کمی از مدیران مجلات تخصصی. کمتر خبرنگار تخصصی یا مدیر مجله ای به وزارتخانه رفت و آمد می کرد. طی 4 سال ،به ندرت یک مصاحبه عمومی و یا گسترده انجام گرفت. وزاتخانه به دلیل همان نوع نگرش متفرعنانه مثلا علمی، منزوی شد و به هر حال اتفاق خاصی رخ نداد.

این در حالی بود که این وزیر تحصیل کرده فرهیخته و اقتصاددان، طی چهار سال قبل از این سمت، در جایگاه ممتاز و ویژه معاونت اقتصادی و برنامه ریزی انجام وظیفه می کرد و مداوم در هیات دولت حضور داشت. با این توصیف باید به وجه دیگر وضعیتی که وزارتخانه هم اکنون با آن مواجه شده است بنگریم.

وزارتخانه سه ماه با سرپرستی اداره شد. گرچه واقعا این سرپرستی برای رفع تکلیف نبود و در ساختار تشکیلات، برنامه ها و سیاست های درون وزارتخانه مقتدرانه عمل کرد. درست در روز آخر سرپرستی، دکتر خاوازی برای وزارت و کسب رای اعتماد از سوی دکتر روحانی معرفی شد. به فاصله دو روز بعد، دکتر بخشنده که بسیاری ایشان را معاونی توانمند و در وجه صیغه مبالفه، «وزیر در سایه» می نامیدند به شفل اصلی اش یعنی دانشگاه رفت و به نوعی بازنشسته شد.

بعید است مهندس کشاورز هم که بحث وزیر شدنش مورد تاکید بسیاری بود و هم اکنون دارای هیچ سمتی در وزارتخانه نیست به عنوان مشاور یا معاون بماند؛ ممکن است همچون مهندس حجتی به مشاور رئیس جمهور در امور آب منصوب و انجام وظیفه کند، مگر یک اتفاق خاص و ویژه رخ دهد.

از سوی دیگر، با تعلل رئیس جمهور در معرفی وزیر (که میل باطنی اش معطوف به مهندس عباس کشاورز بود)، فضای دو قطبی و چند دستگی در وزارت خانه گسترش یافت. گرچه اختلاف میان جناح های فکری و نگرشی در وزارت خانه از دیرباز وجود داشت ولی در سایه اقتدار حجتی بروز و ظهور نمی یافت.

عده ای از معاونان جابجا شدند و در شرایطی که عباس کشاورز با مشکلات این جابجایی دست و پنجه نرم می کرد، جناح دلخور و بعضا برکنار شده یک مراسم تجلیل بسیار عاطفی برای حجتی برگزار کردند، مراسمی که چند تن از معاونان رئیس جمهور نیز در آن حضور یافتند.

آگاهان سیاسی می دانند تاثیرات این چنین برنامه هایی چه مقدار در روند عادی اداره امور یک وزارتخانه تاثیر دارد! حال در چنین شرایطی، مهندس کشاورز بی آنکه «سخن ناصحان را بشنوند»، تغییرات را حتی تا جابجایی حراست و معاونت پارلمانی گسترش داد.

در این فضای برآشفته و هیجانی توام با دو قطبی شدن وزارتخانه، دکتر خاوازی با پیشینه ای بیشتر علمی تحقیقاتی، به عنوان یک مخترع و در فیلمی تهیه شده متکی بر این ویژگی ها، از سوی پاج به جامعه مخاطب معرفی می شود و در کنار آن، با یک شگرد منسوخ یعنی لشکرکشی نمایندگانی با عکس های روتوش شده و چهره ای خندان و بیان چند کلمه که «فلانی خوب است» وارد صحنه می شوند.

رقابت های مطبوعاتی و رسانه های تخصصی به این فضا دامن می زند و کمتر بحثی مفهومی و مضمونی که چه باید کرد و اینکه بیش از هر چیز بلاتکلیفی وزارتخانه و زیان های ناشی از بی وزیری آن مسئله است به میان می آید. نمایندگانی که برای توشه آینده، رای و نظر خود را علنی و آشکار بیان می دارند که خود واکنش مقابله جویانه بسیاری دیگر از نمایندگان که دست هم دیگر را می خوانند بدون ترید برمی انگیزد و چه بسا همین ها که در ظاهر می گویند موافق هستیم بعدا رای خود را در فضای مجلس و هنگام رای دادن عوض کنند.

به یکباره عباسی سخنگوی مجلس، غروب روز جمعه 98.12.9 از تعطیلی مجلس در روز شنبه 98.12.10 به دلیل بحث کرونا به مدتی نامعلوم به رسانه ها خبر می دهد، خبری که به نوعی بلافاصله تکذیب و قطعی بودن آن منوط به اعلام نظر هیات رئیسه مجلس می شود، در حالیکه ستاد مدیریت بحران برای مقابله با کرونا که از طرف رئیس جمهور به عنوان بالاترین مرجع اعلام نظر و تصمیم گیری معرفی شده است نامه ای مبتنی بر ضرورت تعطیلی مجلس به هیات رئیسه را به نوعی ابلاغ کرده است.

حال وزارتخانه ای با این وضعیت و در شرایطی با این توصیف، وزیری با سابقه اندک مدیریت کلان - کمتر از یک سال و نیم – را برای قبول مسئولیتی که از دست حجتی مقتدر و خستگی ناپذیر به دست عباس کشاورز صاحب نظری  با محبوبیت و قاطعیت بالا افتاده است به مجلس معرفی می کند، آیا مجلس به ایشان رای می دهد؟ آیا این رای، قاطع و بالا خواهد بود؟ آیا اگر خاوازی رای بیاورد می تواند عرصه وسیع وزارتخانه ای با 100 هزار کارمند را بدون دو معاون قدرتمند، یعنی عباس کشاورز و بخشنده اداره کند؟ آیا خاوازی محقق که با افکار عمومی و رسانه ها نیز میانه چندانی ندارد، می تواند جوابگوی کابینه 82 میلیون نفری باشد که روزی 3 تا 4 بار عملکردش را بررسی می کنند؟

در کنار این فضای واقعی، خاوازی در برنامه ای غیر واقع گرایانه ای که ارائه داده است حتی یک جمله در مورد پاسخگویی به مردم در مورد نیازهای روزمره آنان به گوشت مرغ، تخم مرغ، شیر، گوشت قرمز، صیفی و سبزی و ده ها قلم ضروری دیگر و مورد نیاز مردم و مهم تر از اینها ، تثبیت قیمت آنها نگفته است! حتی در حرف هم نگفته است محور فعالیت هایش جلوگیری از افزایش بیش از حد قیمت محصولات و فراورده های کشاورزی و فراورده های پروتئینی با منشا دامی است! برنامه ای کلاسیک و جزوه ای البته آکادمیک که روح حاکم بر آن منطبق با شرایط حاد تحریم ها نیست.

یعنی برنامه ای عاجل نیست. وی چگونه خواهد توانست در چنین شرایطی وزارتخانه را اداره کند؟ فراموش نکنیم دکتر خلیلیان دانشگاهی و اقتصاددان، در حالی وزیر جهاد کشاورزی بود که دولت دهم به ریاست دکتر احمدی نژاد، در میان میلیاردها دلار نفتی غلت می زد، حال آنکه اگر خاوازی وزیر شود دلاری در کار نیست و اگر هم باشد بسیار اندک و نقل و انتقال بانکی آن دشوار است.

گرچه نگارنده این سطور پیش از این و در چند مقاله، بر موضوع اولویت وزیر دار شدن وزارتخانه، بی آنکه به چند و چون وزیری که می آید، تاکید داشته است اما به عنوان یک خبرنگار تخصصی با سابقه 32 ساله در بخش کشاورزی، لازم است وجه دیگری از اتفاقی که در حال رخ دادن است را با کشاورزان، سیاست مداران و نمایندگان مجلس در میان بگذارد که در فردای تاریخ، متهم به جانبداری کورکورانه و ناآگاهانه نشویم و در عین حال، دکتر خاوازی با تیمش که عجولانه شکل گرفته است گمان نکنند تمام نشریات و رسانه های تخصصی ابزارهای تبلیغاتی ایشان هستند!

این نوشته قبل از اعلام حکم رهبری مبنی بر سرپرستی مهندس عباس کشاورز تهیه و تدوین شده است.

منصور انصاری

کشاورزی آینده جهان

98.12.10