فاینانس با چینی ها در طرح 550 هزار هکتاری بر سر چه؟

این روزها در شبکه خبر شاهد پخش فیلمی کوتاه، چندین نوبت در روز از سوی موسسه جهاد نصر؛ متولی و مجری مستقیم اجرای طرح موسوم به 550 هزار هکتاری در مناطق گسترده ای از خوزستان و ایلام هستیم. همگان می دانند این طرح، نخست توسط مقام معظم رهبری افتتاح و پس از وقفه ای کوتاه با تامین اعتبار آن به صورت ارزی از صندوق توسعه ملی، فاز اول خود را به پایان برده است. فیلمی نه چندان دارای مضمون، اما تبلیغاتی با رگه هایی از امید که با نشان دادن کشاورزی بیل به دست و چهره ای افسرده و عبوس در بیابانی لم یزرع و بی آب و علف آغاز می شود و سپس، با اندک عملیات خاک ورزی و تسطیح، البته در دو، سه نمای کوتاه از کاشت با تراکتور و صحنه ای گذرا از یک کمباین و آبیاری تحت فشار (از نوعی که اصلا برای خوزستان مناسب نیست)، نهایتا با معجزه دیجیتال و جلوه های ویژه، سرزمینی سبز و پرمحصول نشان داده می شود که باز هم کشاورزانی بیل به  دست، اما این بار شاد و خندان در چشم انداز مزرعه ای پر محصول جلوی دوربین فیلم ساز قرار گرفته اند!

به واقع فیلم با کشاورزی بیل به دست و عبوس آغاز و با کشاورزی بیل به دست و خندان خاتمه می یابد. فیلم ساز و کارگردانان و سناریو، رویکردی سنتی دارند، مراحل تسطیح، تجهیز سامانه های آبرسانی و آبیاری و در ادامه مراحل کاشت، داشت و برداشت روند متوالی و منطقی ندارند و عیب اساسی فیلم که پاشیدن دستی بذر یا کود و همچنین آبیاری بارانی است بر سنتی بودن رویکرد سازندگان تاکید می کند.

می توان گفت این فیلم یا تیزر تبلیغاتی، در این شرایط، برای ایجاد روحیه و اینکه بگوییم پول های خرج شده هدر نرفته اند خوب است اما حامل پیامی که بتواند در یک فرآیند منطقی تامین کنندگان بودجه و اعتبار یا تخصیص دهندگان ارز از منابع صندوق توسعه ملی یا طرف فاینانس خارجی را به سرمایه گذاری جلب نماید، در زمان دو دقیقه و چند ثانیه ای متقاعد کننده نیست. فیلمی شتاب زده، ساختگی و برخلاف نامش غیر مستند است. یعنی در آن، روند متوالی کاشت، داشت و برداشت و نهایتا جمع آوری محصول و نشان دادن آن که می تواند از نظر اقتصادی و بازرگانی شوق برانگیز باشد، دیده نمی شود.

این فیلم در حالی پخش می شود که مهندس صالحی نژاد، مدیرعامل موسسه جهاد نصر، در مصاحبه دوم شهریورماه 1398 به نقل از خبرگزاری های متعدد از رقم های بزرگ تجهیز و احداث شبکه های فرعی آبیاری در سطوح 255 هزار هکتاری و زهکشی زیرزمینی 197 هزار هکتاری و افزایش 3 میلیون تنی تولیدات کشاورزی سخن می گوید. برفرض دقیق بودن این آمار و ارقام که به جز مهندس صالحی نژاد، تاکنون از سوی هیچ مقام مسئولی خارج از وزارتخانه مثلا سخنگو یا یکی از اعضای کمیسیون کشاورزی به ویژه اعضایی که نمایندگی آن خطه را بر عهده دارند، مورد تایید قرار نگرفته است، این طرح ارزشمند ملی کم نظیر در طول اجرای چند ساله خود یک نهاد ناظر متخصص نداشته یا اگر بوده است با افکار عمومی و رسانه ها به ویژه رسانه های تخصصی سخن نگفته است.

واقعیت این است که این فیلم کوتاه تبلیغاتی که می توان با عنوان تیزر از آن نام برد؛ نتوانست مضمون، اهداف و چهرۀ این طرح را نمایندگی کند و در این رابطه مدیران و روابط عمومی موسسه جهاد نصر را به فیلمی مشابه، تهیه شده توسط کشت و صنعت شهید رجائی ارجاع می دهیم.

بخش دوم این بحث را به بهانه تکرار مداوم این فیلم کوتاه تبلیغاتی در شبکه خبر که احتمالا با هزینه ای هنگفت تهیه و تدوین شده و با رعایت تخفیف از سوی صدا و سیما مرتب تکرار می شود، به این سوال اختصاص می دهیم؛ اگر طرحی با اتکا به رقم های میلیاردی برگرفته از صندوق توسعه ملی و بالغ بر 10 هزار میلیارد تومان به نرخ ثابت موفق بوده است و به اهداف خود دست یافته، چرا برای تامین اعتبار مجدد از این صندوق، یک سال است معطل مانده و دست به دامان چینی ها برای یک فاینانس 7.1 میلیارد دلاری شده است!؟

گرچه گفته می شود کلیات این فاینانس توسط شورای اقتصاد مصوب شده؛ باید پرسید چینی ها در مقابل این فاینانس از کشور ما و سرزمین خوزستان چه می خواهند؟

محتوا، مضمون و متن این فاینانس مشخصا چیست؟ آیا چینی ها پایگاه کشاورزی می خواهند؟ آیا قرار است زمینی برای کشت فراسرزمینی در اختیار آنان قرار گیرد؟

اگر فرض کنیم این اخبار که با چینی ها آمد و شد داشته ایم و این فاینانس نهایی شده یا می شود، درست باشد؛ مجلس در جریان آن قرار دارد؟! آیا از نظر حقوقی و قوانین موضوعه کشور، شورای اقتصاد می تواند بدون مصوبه مجلس چنین فاینانس حساسی را با چینی ها که موضوع آن زمین و کار روی زمین کشاورزی است، منعقد کند؟ آیا این فاینانس با آنچه در عرصه نفت و گاز اتفاق می افتد یکی است یا تفاوت ماهوی دارد؟

این سوالات در شرایطی است که خبرگزاری فارس خوزستان در 13. 12. 1398 در گزارشی مشروح از زوایای مختلف به این موضوع پرداخته و ضمن انعکاس نظرات مسئولان موسسه جهاد نصر به صراحت از قول آرش محجوبی، معاون شبکه های آبیاری و زهکشی سازمان آب و برق خوزستان در رابطه با تاخیر فاز دوم طرح آورده است: این طرح یک زمانی بحث تامین آب داشت، به ویژه تامین آب 30 هزار هکتار از طرح که در حوزۀ کارون وجود دارد، اما حالا، اجرای طرح مشکل نقدینگی دارد و اغلب پروژه های مربوط به طرح در حال تعطیل شدن هستند و پولی نیست که به پیمانکاران بدهیم.

محجوبی به خبرنگار فارس می گوید: اعتبارات مورد نیاز برای فاز دوم طرح نیاز به فاینانس دارد که در شورای اقتصاد مصوب شده اما فقط روی کاغذ است و کشوری که برای فاینانس اعلام آمادگی کند وجود ندارد.

این گفته در حالی است که صالحی نژاد، مدیرعامل موسسه جهاد نصر در همین مصاحبه می گوید: در حال پیگیری اخذ مجوز شورای اقتصاد هستیم و نامه ای به معاون اول رئیس جمهور برای تسریع در انجام ارسال شده است.

جالب این است که در آخرین جلسه شورای معاونان و مجریان طرح های بخش کشاورزی، مورخه 98/12/24، مهندس عباس کشاورز می گوید: «خوشبختانه با تلاش های صورت گرفته موافقت های لازم برای اجرای فاز دوم طرح 550 هزار هکتاری احیای اراضی استان های خوزستان و ایلام به عمل آمده که انشاالله با تامین اعتبار، عملیات اجرایی آن آغاز می شود.»

سرپرست وزارتخانه نگفته است این اعتبارات از کجا تامین می شود!؟ آیا در قانون مصوب نشده بودجه سال 1399، صندوق توسعه ملی یا فاینانس نامعلوم و مبهم با چینی ها؟

حال سوال اصلی تر این است که تعارفات را کنار بگذاریم و بپرسیم: اگر این طرح که از همان ابتدا با موافقت مقام رهبری در دستور اجرا قرار گرفت و  با اذن ایشان در تامین منابع اعتباری آن از صندوق توسعه ملی در فاز اول به اینجا رسیده و موفق عمل کرده و  طبق آخرین گفته های صالحی نژاد مدیرعامل این موسسه با رسانه ها، دستاوردهای شگرفی داشته و در صورت اجرای فاز 2 طرح نیز، 300 هزار اشتغال جدید ایجاد می شود و 16 هزار میلیارد هم درآمد بیشتر نصیب کشاورزان خواهد شد و 5.2 تن محصول جدید به رقم های قبلی اعلام شده در فاز اول طرح می افزاید؛ چرا تاکنون، مجددا مورد حمایت رهبری، مجلس و دولت قرار نگرفته است؟

قضیه مبهم به نظر می رسد؛ شاید آنچه که به دست آمده نسبت به آنچه که برای طرح خرج شده تناسب ندارد یا این اعداد و ارقام واقعی و دقیق نیستند! اما اگر همین باشد که گفته می شود، برای سرمایه گذاران خصوصی داخل کشور هم سودمند و وسوسه انگیز است، دیگر چه نیازی به فاینانس خارجی دارد؟

باید گفته شود نگارنده این سطور، پس از یک بازدید 4 روزه فشرده در کنار تعدادی از خبرنگاران تخصصی بخش کشاورزی، در سرمقاله شماره 193 مجله «صنایع زیرساخت های کشاورزی»، بهمن ماه 1396 مطلبی نوشته است با عنوان «احیای 550 هزار هکتار زمین، نگینی از الماس در سرزمین سوخته از جنگ» که در آرشیو موجود و قابل مراجعه است. در این سرمقاله، نظریه ای خارج از محاسبات متداول هزینه فایده مطرح و عنوان شده که با توجه به سابقه تاریخی خوزستان و عبور سرافرازانه آن از جنگی 8 ساله، باید یک پیوست امنیتی ملی توسط شورای امنیت ملی به چنین طرحی الحاق شود، زیرا در صحنه دیپلماسی و همجواری منطقه ای، هیچ کشوری تا ابد دشمن یا دوست باقی نمی ماند، پس باید کاری کرد که مردم این سرزمین آسیب دیده از جنگ 8 ساله، همچنان مدافعان تزلزل ناپذیر کشور در هر مخاصمه ای باقی بمانند، گرچه ممکن است بعضی سوء استفاده ها و حیف و میل کردن ها، چنین طرح بزرگی را با بن بست مالی مواجه کند. اما این دیدگاه به عنوان یک دریچه تامین اعتبار مورد توجه مجریان قرار نگرفت.

کشاورزی آیندۀ جهان – منصور انصاری