پنجشنبه, ۰۹ فروردین ۱۴۰۳

اخبار کشاورزی

احداث «تشتك های تبخیر» با نام «سد سازی» ندانم كاری تاریخی

احداث «تشتك های تبخیر» با نام «سد سازی» ندانم كاری تاریخی

 

شنبه 26 تیر 1400       18:52

کاج پرس:

آنچه دوباره بازنشر می دهیم، سرمقاله شماره 163 مرداد 1394 مجله دامپروران است.

در آن زمان، روی جلد مجله را نیز به این موضوع اختصاص دادیم.حتی مقاله و گزارش هایی که در این شماره درج شد، موضوع سد سازی ها را راهبردی نادرست و ویران کنندۀ محیط زیست و هدر دادن آب مملکت عنوان و به شدت نقد کرده است.

حال که با مشکل شدید کم آبی و خشکسالی و عدم کارآمدی سد سازی و حتی زیان بخش بودن آنها مواجه هستیم، بازنشر این مقاله را ضروری می دانیم.

مجله دامپروران، اینک نیز به طور مستمر و مداوم اما با نام «صنایع زیرساخت های کشاورزی» انتشار می یابد.

سردبیر

نگارنده این سطور پیش از این و بارها در مقالات تحلیلی، تشریحی و توصیفی موضوع كاهش سطح آب سفره های زیرزمینی ، نقد حفر چاههای غیر مجاز به عنوان فاجعه ملی، صرفه جوئی در مصرف آب كشاورزی، بحث كاشت محصولاتی كه تقاضای كمتری برای آب دارند، ارزش ذاتی و اقتصادی آب، گسترش سامانه های نوین آبیاری در مزارع كشاورزی متناسب با نوع محصول و توپوگرافی زمین های زراعی، شیوه های درست انتقال آب با لوله و دهها سر فصل دیگر در ارتباط با بحران كمبود آب نوشته است اینك كشورمان در كشاكش بحران كمبود آب به مرحله ای رسیده كه باید برخوردی تعیین كننده با موضوع سد سازی و گسترش آن انجام دهد و تصمیمی سرنوشت ساز در این مورد اتخاذ كند.

زیرا هنوز در میان تصمیم گیرندگان، دست اندركاران به ویژه نمایندگان مجلس شورای اسلامی كسانی هستند كه با نیت صنعتی كردن كشور یا حمایت از حوزه های انتخابیه خود، اصرار بر تداوم ساخت و راه اندازی سدهای مختلف در اقصا نقاط كشور را دارند. لذا ضرورت دارد بگوئیم كه بسیاری از این سدها كه با سرمایه‌گذاری عظیم و هنگفت ملی احداث شده‌اند، هم اكنون یا بازدهی اقتصادی و كارآیی لازم را ندارند و یا به طور كامل از كار افتاده و تعطیل شده‌اند؛ به واقع نه تنها در زمینه تولید الكتریسیته موفقیتی كسب نكردند بلكه عاملی در مسیر نابودی تمدن سرزمین در كشورمان شدند.

:بیشتر ببینید

https://b2n.ir/f61240

https://agna.ir/?p=6262

می‌خواهیم بگوییم اگر بخش بسیار ناچیزی از سرمایه‌گذاری ساخت سدها كه نتیجه نهایی آن وضع كنونی كشور است، مصروف تامین اعتبارات بیشتر برای سامانه‌های نوین آبیاری تحت فشار می‌شد مسلما وضع ما بهتر از الان بود. در مورد سدهای متعدد و بسیار ساخته شده طی 15 سال گذشته موضوع تا حدود زیادی ساده و نیازی به محاسبه‌های دقیق علمی و ریاضی ندارد.

نسبت میزان بارندگی در كشور ما به نسبت میانگین جهانی یك سوم یعنی 230 میلی متر به نسبت متوسط بارش 700 میلی متر در جهان است. این در شرایطی است كه تبخیر آب باتوجه به تابش مداوم آفتاب در بیشتر فصول سال به طور متوسط 3 برابرمتوسط جهانی یعنی 2000 میلی متر تبخیر در مقابل 700 میلی متر است. در چنین شرایطی، سدها غالبا به صورت سطوح صاف صیقلی در مقابل تابش مستقیم آفتاب میزان قابل توجهی از آب خود را در معرض تبخیر قرار می‌دهند و میزان نزولات آسمانی به اندازه‌ای نیست كه میزان تبخیر را متعادل كند، به عبارتی، سدهای ما در بسیاری موارد به طشتك‌های تبخیر تبدیل می‌شوند.

به طورمثال، سد كرخه سالیانه 320 میلیون متر مكعب از آب حوضچه خود را به دلیل تبخیر از دست می‌دهد، حال اگر میزان تبخیر حدود 350 سد دایر موجود كشور كه 200 فقره از آنها در زمره سدهای بلند با حوضچه‌های بسیار وسیع را از نظر تبخیر آبشان درنظر بگیریم، به رقم شگفت آوری می‌رسیم. طبق ارزیابی كارشناسان این میزان تبخیر بالاتر از ده میلیارد متر مكعب اب شیرین مورد نیاز مبرم در تمامی بخش ها از جمله كشاورزی و صنعت و خانگی است كه خود یك فاجعه ملی در شرایط كم آبی كنونی به شمار می‌رود.

شور و شوق و ذوق زدگی بیش از حد در 25 سال گذشته یعنی از دهه 70 تا دو سه سال قبل، موجب شد كه سر از پا نشناخته و با قصد توسعه صنعت، بی آنكه مطالعه‌ای در سطح كشورهای مختلف جهان و در مورد ساخت سد در این كشورها انجام دهیم شروع به كار سدسازی كردیم حتی در چشم انداز برنامه پنجم ساخت 600 سد با اعتباری معادل 61 هزار میلیارد تومان پیش بینی شده بود.

علاوه بر آن، در دهه گذشته، رقابت در سدسازی به چشم و هم چشمی میان دولت‌های مستقر و پیشین تبدیل شد كه مثلاً تمامی دولت‌های پیشین این تعداد سد ساخته‌اند ما چند برابر آنان ساخته یا در دست ساخت داریم و در مسابقه‌ای بی سرانجام و در چرخه اینكه هرچه بیشتر بسازیم توسعه یافته‌تر هستیم، دور مسابقه سدسازی را هرچه بیشتر تند كردند.

كشوری كه از منظر شرق شناسان به نام و معروف جهان هوشمندترین كشور در كشت، حفظ، نگهداری انتقال و جابجایی و استفاده صحیح از آب و آبدهی به مزارع و حتی تقسیم عالمانه و عادلانه آن در میان مردم به شمار می‌رفت، كشوری كه زبانزد جهانیان بود كه چگونه 3000 سال تمدن نگهداری و استفاده صحیح از آب در سرزمینی پهناور و بزرگ را دارد اینك در وضعیتی مخمصه آمیز و بلا دفاع در مقابل ویرانی تمدن سرزمینی قرار گرفته است.

ما نه تنها به تمدن دیرینه خود در مورد چگونگی استفاده صحیح از آب و ضرورت یا عدم ضرورت ساخت این یا آن سد در این یا آن منطقه جغرافیایی نگاه نكردیم، بلكه بی اعتنا به اتفاقاتی كه در دنیا رخ داده است همچنان در شور و هیجان سدسازی باقی مانده‌ایم و هنوز هم قصد نداریم اشتباه تاریخی خود را در مورد بسیاری از سدهای ساخته شده بپذیریم.

نمی‌خواهیم از خود بپرسیم چرا كشور امریكا در یك دوره 13 ساله بالغ بر 430 سد كه بازدهی اقتصادی نداشتند و عوارض زیست محیطی ایجاد كرده بودند را تخریب كرد؛ حتی نمی‌خواهیم دقت كنیم كه چرا كشور آلمان تعداد قابل توجهی از سدهای بزرگ خود را برچیده است، حال آنكه این كشور عدم تعادل میان میزان بارندگی و تبخیر بیش از حد ندارد، اما ما اصرار داریم مثلاً سد میناب در استان هرمزگان با تبخیر بسیار بالا، سد ماشكید در سیستان و بلوچستان كه تمامی قنات‌های كشاورزان را خشك كرد و سد لار و دهها موارد دیگر را بدون بررسی در مورد صرفه اقتصادی آنها همچنان به كار گیریم.

شور بختی آنكه در دولت تدبیر و امید كه كارشناسان زبده و صاحب نامی در عرصه آب كشاورزی و اقتصاد سیاسی را برای همكاری به كار گرفته است، به رغم آنچه در مورد ساخت سدهای پیشین روبروی ما است بازهم در لایحه بودجه سال 1394 مطالعه و اجرای سد مخزنی «فینسك» و «شیو» را در جداول 19 صفحه 231 و همان جدول صفحه 232 را در كنار مطالعه و احداث سدهای چسب، شهرك، گوجه قیا، قلعه چای، انگوران چای، سجاد رود را در صفحات متعدد خود منظور كرده است، این درحالی است كه بودجه و اعتبار كافی برای گسترش سامانه‌های نوین آبیاری، آب رسانی بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند و مدرن آبیاری مزارع و دهها مورد كوچك و بزرگ دیگر در عرصه آبخیزداری و یا تغذیه آب سفره‌های زیرزمینی یا دشت‌هایی كه در حال نابودی هستند اختصاص نداده‌ایم.

منصور انصاری

 

با کلیک روی تصاویر زیر, به شبکه های اجتماعی کاج پرس بپیوندید:                                                                                 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

33561927783576807403

  

تمامی حقوق مادی معنوی سایت محفوظ است .